Środki cywilnoprawne stosowane przeciwko naruszeniom praw do baz danych

Ochrona przewidziana we wskazanym akcie prawnym jest niezależnie stosowana od ochrony przyznanej na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, Nr 94, poz. 658, Nr 121, poz. 843 oraz z 2007 r. Nr 99, poz. 662), bazom danych spełniającym cechy utworu.

W przypadku zaistnienia przypadku naruszenia praw do bazy danych producentowi przyznane jest prawo do dochodzenia następujących roszczeń względem naruszających:

– roszczenie o zaniechanie naruszenia i usunięcie skutków naruszenia,
– roszczenie o odszkodowanie,
– roszczenie o wydanie korzyści.

1) Roszczenie o zaniechanie naruszenia i usunięcie skutków naruszenia.
Roszczenie to oparte na zasadzie art. 11 UOBD, zgodnie z którym producent może żądać od osoby, która naruszyła te prawa, przede wszystkim zaniechania naruszenia i usunięcia skutków tego naruszenia.
W takim wypadku treść żądania producenta względem naruszających będzie obejmować zaniechanie dokonywanych i wskazanych szczegółowo naruszeń oraz, o ile to możliwe, usunięcie skutków już dokonanych naruszeń. Sposób usunięcia skutków naruszeń  poszkodowany producent może wskazać  w treści żądania, mając na uwadze charakter dokonanych naruszeń oraz ich faktycznie istniejące skutki.
Sposoby usunięcia skutków naruszenia, przewidziane przez ustawę do dyspozycji poszkodowanego zostały wskazane przykładowo w art. 11 ust. 4 UOBD. Na mocy tego przepisu sąd, rozstrzygając o naruszeniu prawa, może orzec na wniosek poszkodowanego, o bezprawnie wytworzonych przez naruszających przedmiotach oraz środkach i materiałach użytych do ich wytworzenia, w szczególności o ich wycofaniu z obrotu oraz ich przyznaniu uprawnionemu na poczet należnego odszkodowania lub zniszczeniu. Ze względu na dolegliwość omawianego środka (ingerencja w rezultaty określonej działalności gospodarczej i sposób jej realizacji), sąd orzekając bierze zwykle pod uwagę rozmiary i skutki naruszenia, bezpośredni związek środków i materiałów użytych w bezprawnej działalności oraz interesy osób trzecich, które mogłyby ucierpieć na skutek nakazu sądowego.
Odrębnym, szczególnym sposobem usunięcia skutków naruszenia praw do bazy danych, może być złożenie przez podmiot, który dopuścił się naruszenia, jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie, zawierającego oświadczenie o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie lub podanie do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd (środek powyższy jest często stosowany w praktyce).
Wyliczenie prawnych sposobów usunięcia skutków naruszeń przewidziane przez ustawę o ochronie baz danych ma charakter przykładowy, a więc niewyczerpujący. Do decyzji poszkodowanego producenta, należeć będzie wybór dowolnie wybranej przez niego formy usunięcia dokonanych naruszeń, w pełni go satysfakcjonującej. Ocenie sądu z kolei pozostaje zasadność żądanego przez poszkodowanego wybranego sposobu usunięcia naruszeń w świetle stanu faktycznego zaistniałego i należycie wykazanego zgłoszonymi w toku postępowania dowodami i twierdzeniami.
2) Roszczenie o odszkodowanie
Na gruncie wspomnianego art. 11 UOBD istnieje również możliwość tzw. zastępczej realizacji roszczeń o zaniechanie naruszeń i usunięcie ich skutków poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 11 ust. 3 UOBD). Środek ten sąd stosuje na wniosek podmiotu, który dopuścił się naruszenia i za zgodą uprawnionego, w przypadku gdy naruszenie okazałoby się niezawinione, a zaniechanie naruszania lub usunięcie skutków naruszenia byłoby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe. Zastosowanie tego środka zależy od decyzji sądu, podjętej na wniosek podmiotu, który dopuścił się naruszenia, po dogłębnym rozpoznaniu interesów obu stron.
Niezależnie od opisanego wyżej odszkodowania, jako alternatywnego sposobu rekompensaty strat poniesionych przez poszkodowanego, w przypadku gdyby faktyczne usunięcie skutków naruszeń było niemożliwe, ustawa o ochronie baz danych przewiduje możliwość dochodzenia naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych wynikających z kodeksu cywilnego. Skuteczne skierowanie żądania o naprawienie szkody na zasadach ogólnych wymaga jednak wykazania przez powoda powstałej po jego stronie szkody w formie rzeczywistej straty i/lub utraconych korzyści, wskazania wysokości poniesionej w ten sposób szkody oraz bezpośredniego związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy działaniem naruszających, a powstałą szkodą.
W przypadku gdyby wykazanie wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody na zasadach ogólnych okazało się niemożliwe lub znacząco utrudnione, poszkodowany może żądać od naruszających zapłaty sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku, gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody (licencji) na korzystanie z bazy danych. Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie z zakresu prawa autorskiego, który przez analogię może być stosowany na potrzeby omawianego roszczenia,  wynagrodzenie stosowne, to takie wynagrodzenie, jakie otrzymywałby autor, gdyby osoba, która naruszyła jego prawa majątkowe, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia. W takim wypadku poszkodowany producent, w celu skutecznego dochodzenia swojego roszczenia może ograniczyć się jedynie do udowodnienia, iż doszło do konkretnego naruszenia, tj. nielegalnego skopiowania i wykorzystania należącej do niego bazy danych. W razie gdyby roszczenie obejmowało zapłatę sumy stanowiącej trzykrotność stosowanego wynagrodzenia, poszkodowany powinien dowieść dodatkowo winę naruszającego.
3) Roszczenie o wydanie korzyści.
Podmiot, którego prawo do bazy danych zostało naruszone może dochodzić, niezależnie od roszczeń odszkodowawczych, wydania mu przez podmiot, który dopuścił się naruszenia bazy danych, uzyskanych tą drogą korzyści. Chodzi tu o korzyści uzyskane w związku z naruszeniem prawa, np. zysk osiągnięty w następstwie nielegalnej eksploatacji utworu, obliczony po potrąceniu wydatków rzeczowych i osobowych poniesionych przez podmiot, który naruszył prawo do bazy danych. W tym wypadku ciężar udowodnienia okoliczności polegającej na uzyskaniu określonych korzyści przez naruszających również spoczywa na powodzie.
Środki prawne opisane powyżej i przysługujące poszkodowanemu z tytułu naruszenia bazy danych zostały zależą od swobodnego wyboru poszkodowanego jako ich dysponenta i potencjalnego powoda. Każde z tych roszczeń może być dochodzone samodzielnie i niezależnie od innych, za wyjątkiem tych wskazanych i przyznanych uprawnionemu przez prawo alternatywnie, przy czym w takim wypadku również do poszkodowanego należy wybór jednego z alternatywnych roszczeń. Wybór sposobu dochodzenia swoich praw na gruncie dokonanych naruszeń powinien być przede wszystkim poprzedzony dogłębną analizą dostępnych materiałów dowodowych, od których zależy treść roszczenia oraz powodzenie w jego realizacji na drodze sądowej.

Dodaj komentarz