Celem cash poolingu jest zwiększenie efektywności gospodarczej podmiotów uczestniczących w tym systemie poprzez efektywne zarządzanie ich wierzytelnościami wobec banku z tytułu posiadanych na rachunku bankowym środków pieniężnych oraz zobowiązaniami wobec banku z tytułu wykorzystywanego kredytu w rachunku. Odbywa się to poprzez odpowiednie wykorzystanie sumy dziennych sald występujących na rachunkach wszystkich spółek z grupy uczestniczących w systemie cash poolingu. W efekcie uczestniczenia w systemie cash poolingu, podmioty dysponujące nadwyżką finansową otrzymują odsetki wyższe od tych, jakie byłyby jej należne w przypadku zdeponowania tej nadwyżki na swoim indywidualnym rachunku bankowym. Natomiast podmioty posiadające niedobory finansowe płacą odsetki niższe od tych, jakie zapłaciłyby zaciągając od banku kredyt w tej wysokości.

Ponieważ w systemie cash poolingu uczestniczą podmioty z tej samej grupy kapitałowej, często będące udziałowcami bądź spółkami-siostrami pozostałych uczestników, powstaje pytanie, czy odsetki wypłacone do banku z tytułu niedoborów finansowych na indywidualnym rachunku w ramach systemu cash poolingu podlegają ograniczeniom dotyczącym tzw. cienkiej kapitalizacji.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej „ustawa o pdop”), nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza), osiągnie łącznie trzykrotność kapitału zakładowego spółki – w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia określoną na dzień zapłaty odsetek. Przepis art. 16 ust. 1 pkt 61 ustawy o pdop zawiera analogiczne rozwiązania dotyczące odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej spółkę siostrzaną. Sposób ustalenia wartości kapitału zakładowego dla potrzeb omawianej regulacji określa art. 16 ust. 7 ustawy o pdop. Z kolei art. 16 ust. 7b ustawy o pdop zawiera definicję pożyczki.

Z cytowanych regulacji wynika, że podstawową przesłanką stosowania przepisów o tzw. niedostatecznej kapitalizacji jest to, aby płatność odsetek była dokonywana z tytułu pożyczki udzielonej danemu podmiotowi przez określone jednostki powiązane. Dla potrzeb omawianych regulacji, art. 16 ust. 7b ustawy o pdop określa jako pożyczkę każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę.

Należy zauważyć, że w przypadku cash poolingu, nie mamy do czynienia z pożyczką udzielaną posiadaczowi niedoborów finansowych przez posiadacza nadwyżek finansowych. Posiadacz niedoborów finansowych zawarł bowiem wielostronną umowę cash poolingu z bankiem, a nie z posiadaczem nadwyżek finansowych. Posiadacz nadwyżek finansowych, poprzez uczestnictwo w systemie cash poolingu, wyraził jedynie gotowość do chwilowego (z reguły na okres pomiędzy zakończeniem jednego dnia roboczego, a rozpoczęciem następnego dnia roboczego) transferu środków ze swojego indywidualnego rachunku na techniczny rachunek rozliczeniowy celem kalkulacji oprocentowania od łącznego salda uczestników cash poolingu. Zatem skoro dokonywane przez bank czynności w ramach systemu cash poolingu nie mają charakteru pożyczki w rozumieniu art. 16 ust. 7b ustawy o pdop, to nie mają do nich zastosowania przepisy o tzw. niedostatecznej kapitalizacji zawarte w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o pdop.

Co więcej, co do zasady, posiadacz niedoborów finansowych (salda ujemnego na swoim indywidualnym rachunku) pozostaje przez cały czas dłużnikiem banku (jest zobowiązany do jego spłaty), a nie pozostałych uczestników cash poolingu. Również to bank pobiera odsetki należne od salda ujemnego na indywidualnym rachunku danego uczestnika. Gdyby nawet uznać, że czynności dokonywane przez bank mają charakter pożyczki, to taka pożyczka byłaby udzielana poszczególnym uczestnikom cash poolingu przez bank, a nie przez pozostałych uczestników systemu.

Ponadto, z cytowanych uregulowań ustawy o pdop wynika, że ograniczenia w nich przewidziane znajdują zastosowanie, jeżeli wartość zadłużenia podatnika wobec jego kwalifikowanych udziałowców przekroczy określony próg w dniu zapłaty odsetek. Nawet gdyby uznać, że transfery sald/wierzytelności dokonywane w ramach cash poolingu powodują powstanie czasowego zadłużenia posiadacza niedoborów finansowych wobec posiadacza nadwyżek, to i tak miałoby ono jedynie charakter krótkotrwały – tj. trwałoby wyłącznie od zakończenia jednego dnia roboczego do rozpoczęcia następnego dnia roboczego. Zadłużenie to nie istniałoby natomiast w momencie zapłaty odsetek, gdyż na ten moment nadwyżki i niedobory finansowe znajdują się na indywidualnych rachunkach ich posiadaczy. Zatem skoro w chwili pobrania odsetek przez bank zadłużenie wobec kwalifikowanych udziałowców lub spółek siostrzanych nie istnieje, to ograniczenia w zakresie tzw. niedostatecznej kapitalizacji nie powinny znaleźć zastosowania.

Za zasadnością powyższego stanowiska przemawiają interpretacje podatkowe Ministra Finansów, np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 kwietnia 2010 r. (IPPB3/423-65/10-2/PD), z 18 grudnia 2009 r. (IPPB3/423-640/09-3/PD) oraz z 23 lipca 2008 r. (IPPB3-423-575/08-2/MK).

Podsumowując, należy stwierdzić, że w stosunku do odsetek wypłacanych w ramach systemu cash poolingu nie mają zastosowania ograniczenia w zakresie uznawania odsetek za koszty uzyskania przychodów wynikające z przepisów o tzw. niedostatecznej kapitalizacji.