Celem sporządzania sprawozdań finansowych jest dostarczenie użytecznych przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych informacji o sytuacji finansowej i rezultatach działalności oraz położeniu finansowym przedsiębiorstwa. Odbiorcami tych informacji są inwestorzy, akcjonariusze, kredytodawcy, pracownicy, kontrahenci, władze podatkowe, zarząd przedsiębiorstwa.

Sprawozdania dostarczają informacji o realizacji celów cząstkowych działalności firmy, a mianowicie:

• bilans – wielkość majątku – kryterium bezpieczeństwa i niezależności,
• rachunek zysków i strat – wielkość wyniku finansowego – kryterium rentowności i efektywności firmy,
• rachunek przepływów pieniężnych – kryterium wypłacalności.

Można więc stwierdzić, że informacje dostarczane przez sprawozdawczość finansową nie są przypadkowe. Do podstawowych kierunków wykorzystania sprawozdań finansowych w zarządzaniu finansami firmy należy zaliczyć:

• analizę efektywności gospodarowania (rentowności),
• analizę sytuacji majątkowej i finansowej,
• analizę sytuacji majątkowo-kapitałowej,
• analizę zdolności płatniczej.

Konstrukcja bilansu jest dostosowana do potrzeb oceny sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu gospodarczego. Świadczą o tym następujące zasady:
1) aktywa bilansu są pogrupowane według rosnącego stopnia płynności, czyli od składników trudno zamienialnych na pieniądz, jak wartości niematerialne i prawne czy środki trwałe, do składników o wysokim stopniu płynności (aktywa pieniężne, papiery wartościowe),
2) pasywa bilansu segreguje się według rosnącego stopnia wymagalności, czyli od elementów wymagalnych w ostatniej kolejności (kapitały własne) do elementów wymagalnych w pierwszej kolejności (zobowiązania krótkoterminowe).
Przedstawiony sposób grupowania aktywów i pasywów umożliwia tworzenie serwisów informacyjnych, które służą do oceny sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej. Badanie sytuacji majątkowej i finansowej określa się jako pionową analizę bilansu. Polega ona na ocenie struktury aktywów i pasywów. Innym kierunkiem analizy bilansu są poziome powiązania między aktywami i pasywami, co umożliwia ocenę sytuacji majątkowo-kapitałowej jednostki gospodarczej.

Badając strukturę aktywów (pionowa analiza aktywów) można odpowiedzieć na następujące pytania:
1) jakimi środkami i w jakich rozmiarach firma dysponuje?
2) jakie są relacje między nimi i czy to odpowiada potrzebom wynikającym ze specyfiki i skali działalności gospodarczej firmy?

W celu odpowiedzi na te pytania najczęściej wykorzystuje się następujące wskaźniki:

• struktury majątku (aktywów),
• udziału majątku (aktywów) trwałego / obrotowego w majątku całkowitym,
• rotacji elementów majątku obrotowego.

Podstawowy wskaźnik struktury majątku wyraża następująca formuła:

Aktywa trwałe	x100%
Aktywa obrotowe

Przedstawiona relacja aktywów trwałych do obrotowych świadczy o stopniu unieruchomienia (długookresowego związania) środków w przedsiębiorstwie. Poziom tego wskaźnika jest różny w zależności od rodzaju działalności firmy, dlatego też wielkość tego wskaźnika powinno się porównywać z przeciętnym wskaźnikiem w branży lub wskaźnikami jednostek tej samej branży (np. najwyższy wskaźnik charakteryzuje firmy produkcyjne w przemyśle ciężkim).

Podobną wymowę informacyjną posiadają wskaźniki udziału aktywów trwałych oraz aktywów obrotowych w aktywach ogółem, określane mianem wskaźników intensywności wyposażenia, które wyznacza się według następujących algorytmów:

a) wskaźnik udziału aktywów trwałych w aktywach ogółem:

Aktywa trwałe	x100%
Aktywa ogółem

b) wskaźnik udziału aktywów obrotowych w aktywach ogółem:

Aktywa obrotowe	x100%
Aktywa ogółem

Poziom tych wskaźników świadczy o elastyczności reakcji przedsiębiorstwa na zmiany zachodzące w jego otoczeniu. Niski poziom wskaźnika udziału aktywów trwałych w aktywach całkowitych charakteryzuje jednostki, które szybciej mogą dopasować się do zmian otoczenia. Podobną interpretację można podać w wypadku wskaźnika udziału aktywów obrotowych w aktywach ogółem.

Rozwinięciem analizy aktywów trwałych jest:

• określenie struktury majątku trwałego z podziałem na majątek produkcyjny oraz inwestycje długoterminowe,
• wyznaczenie struktury wiekowej rzeczowych aktywów trwałych,
• ustalenie stopnia zużycia rzeczowych aktywów trwałych.

Badając strukturę aktywów obrotowych należy zwrócić uwagę na relacje między zapasami, należnościami i aktywami pieniężnymi.

Struktura majątku obrotowego powinna przyczyniać się do realizacji następujących celów:

1) zapewnienia prawidłowości przebiegu procesów produkcyjnych,

2) minimalizacji kosztów angażowania środków pieniężnych na pozyskanie cyklicznych (zmiennych) składników majątku,

3) minimalizacji kosztów pozyskania kapitałów własnych i obcych.

Poziom aktywów obrotowych zależy od szybkości ich obrotu, dlatego istotne znaczenie w analizie majątku obrotowego na podstawie bilansu mają wskaźniki obrotowości, które zawiera tabela 1.
Pionowa analiza pasywów bilansu polega na badaniu ich struktury, ze szczególnym uwzględnieniem podziału kapitałów na własne i obce (długo- i krótkoterminowe). Pozwala to na określenie stopnia zadłużenia jednostki gospodarczej oraz wykorzystania kapitałów, czyli oceny sytuacji finansowej. Do podstawowych wskaźników, za pomocą których ocenia się stan finansowy firmy, należy zaliczyć (tabela 2):

a) wskaźniki stopnia zadłużenia,

b) wskaźniki struktury źródeł finansowania majątku,

c) wskaźniki wykorzystania kapitałów.