Pomimo, iż nowa PKWiU obowiązuje już od 3 lat, aż do końca 2010 r. ustawa o VAT odwoływała się do klasyfikacji z 1997 r. Wynikało tak z uregulowania art. 41 ust. 14 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) – ustawa o VAT, zgodnie, z którym zmiany w klasyfikacjach statystycznych wprowadzone po dniu wejścia w życie ustawy nie powodują zmian w opodatkowaniu podatkiem VAT. Wyjątkiem jest sytuacja, w której takie zmiany zostały w ustawie przewidziane. Powyższa regulacja miała przede wszystkim na celu by zmiany w uregulowaniach statystycznych nie wpływały na rozliczenia z tytułu podatku VAT, gdyż sposób opodatkowania danego towaru lub usługi powinien wynikać bezpośrednio z przepisów podatkowych. Brak wspomnianej regulacji prowadziłby natomiast do sytuacji, w której zmiany w przepisach statystycznych mogłyby wpływać na ustalanie sposobu opodatkowania danego towaru lub usługi.
W związku z odwołaniem w przepisach ustawy o VAT do nowej klasyfikacji statystycznej ustawodawca wprowadził kilka istotnych zmian.
Zmieniła się definicja towaru. Do końca 2010 r. „towarami” były rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT (czyli m.in. krajowej dostawy, wewnątrzwspólnotowej dostawy czy eksporcie towarów), które były wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty. Od 2011 r., pod pojęciem „towaru” rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Zrezygnowano zatem z odwołania do klasyfikacji statystycznej przy definiowaniu towaru.
Co więcej, ustawodawca w ogóle odstąpił od konieczności identyfikowania usług za pomocą klasyfikacji statystycznych. Dotychczas, zgodnie z art. 8 ust. 3 usługi wymienione w klasyfikacjach statystycznych były identyfikowane za ich pomocą, z wyjątkiem usług elektronicznych i turystyki. Kolejny ustęp wprowadzał ograniczenie, że przy określaniu miejsca świadczenia, usługi są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, jeżeli przepisy ustawy powołują symbole statystyczne. Od nowego roku przywołane ustępy zostały uchylone.
Wprowadzony został natomiast dodatkowy art. 5a uzależniający identyfikowanie towarów lub usług za pomocą klasyfikacji statystycznej jedynie w sytuacji, gdy przepisy ustawy o VAT lub przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują dla nich symbole statystyczne.
W konsekwencji, od 1 stycznia 2011 r. podatnicy nie są zobowiązani do podawania na fakturze kodu klasyfikacji statystycznej dostarczanego towaru lub świadczonej usługi o ile przepisy ustawy lub rozporządzeń wykonawczych nie wprowadzają wprost takiego wymogu. Zniesienie obowiązku podawania kodu PKWiU na fakturze, nie oznacza jednak, iż takiego kodu nie można na niej umieszczać – decyzja leży obecnie w gestii podatnika. Co więcej, korzystanie z klasyfikacji statystycznej może ułatwić identyfikację towarów lub usług w sytuacji, gdy podatnik dokonuje sprzedaży opodatkowanej różnymi stawkami podatku VAT.
Klasyfikacja statystyczna nie ma również zastosowania w przypadku usług zwolnionych z VAT. Dotychczasowy załącznik nr 4 został uchylony, a katalog usług zwolnionych został bezpośrednio przeniesiony do ustawy. Usługi zwolnione z podatku VAT zostały opisane bez odwołania do klasyfikacji statystycznej.
Od 1 stycznia 2011 r. przepisy ustawy odwołują się także do nowych załączników, w których zostały uwzględnione nazwy i symbole PKWiU z 2008 r. Tak jak dotychczas prawo do zastosowania stawki obniżonej, która od początku bieżącego roku wynosi odpowiednio 5% lub 8%, zostało uzależnione od tego czy dany towar lub usługa mieszczą się w danym grupowaniu statystycznym, dla którego ustawodawca przewidział obniżoną stawkę podatku.
W związku z wprowadzonymi zmianami każdy podatnik powinien zapoznać się z nową klasyfikacją i nowymi załącznikami do ustawy by upewnić się, do którego ugrupowania zaklasyfikować dany towar lub usługę i jaką stawkę podatku VAT zastosować. W razie wątpliwości nadal istnieje możliwość wystąpienia do Głównego Urzędu Statystycznego z wnioskiem o wydanie opinii statystycznej. Pamiętać trzeba, że zastosowanie błędnej stawki VAT w wyniku przyporządkowania niewłaściwego symbolu statystycznego może skutkować powstaniem zaległości podatkowej, a w konsekwencji obowiązkiem uiszczenia zaległego zobowiązania podatkowego wraz z odsetkami za zwłokę. Będzie również wymagało wystawienia faktury korygującej i złożenia korekty deklaracji podatkowej..
Ponadto, podatnicy wykonujący czynności zwolnione z podatku powinni sprawdzić, czy wprowadzony w miejsce klasyfikacji statystycznej opis usług zwolnionych nie wpłynie na zmianę stosowanego przez nich zakresu zwolnienia. Przykładowo, zakres zwolnienia usług edukacyjnych ma od 1 stycznia 2011 r. charakter podmiotowo-przedmiotowy dlatego podatnik powinien się upewnić czy świadczone przez niego usługi edukacyjne będą się mieścić także w nowym katalogu zwolnień.
Cytowany już art. 41 ust. 14 ustawy o VAT, który „zamraża” dla celów podatku VAT klasyfikację statystyczną obowiązującą w dniu ogłoszenia zmian w ustawie o VAT został przeniesiony z treści ustawy do przepisu przejściowego ustawy nowelizującej. Przepis ten zaczął obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy nowelizującej tj. od 30 listopada 2010 r. Niewątpliwie brak tej regulacji mógłby doprowadzić do sytuacji, że to przepisy statystyczne, a nie podatkowe odgrywałyby zasadniczą rolę w sposobie opodatkowania określonych wyrobów czy usług. Jednak przeniesienie go do nowelizacji, a wykreślenie z treści ustawy, utrudni czytanie przepisów osobom, które na co dzień nie zajmują się podatkami.
Chociaż rola PKWiU w polskim systemie podatku VAT systematycznie się zmniejsza to wciąż ma ona kluczowe znaczenie przy opodatkowaniu towarów lub usług stawkami obniżonymi. Przedsiębiorcy powinni zatem jak najszybciej zapoznać się z kodami PKWiU z 2008 r. by móc prawidłowo opodatkować realizowane transakcje.
Podstawa prawna: nowelizacja ustawy z 29 października 2010 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1476).
