Wprowadzone zmiany dotyczą więc w szczególności branży paliwowej, złomu oraz wyrobów stalowych, które cieszą się największą popularnością wśród podmiotów wyłudzających VAT.

Przewidziane w ustawie o VAT zmiany mają na celu przeciwdziałanie nadużyciom między innymi poprzez wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności nabywców za zaległości podatkowe dostawców. Instytucja ta polega na możliwości obciążenia nabywcy tzw. towarów wrażliwych za zaległości w VAT dostawcy tych wyrobów. Wskazana odpowiedzialność nabywcy nie dotyczy całości zaległości w VAT dostawcy, lecz tylko tych, które proporcjonalnie przypadają na dostawy towarów wrażliwych dokonane na rzecz tego nabywcy. Katalog towarów wrażliwych zawiera załącznik nr 13 do ustawy o VAT.

Ustawa o VAT przewiduje także możliwość wyłączenia solidarnej odpowiedzialności nabywcy za zaległości w VAT dostawcy. Jednym ze sposobów wyłączenia odpowiedzialności solidarnej jest ustanowienie kaucji gwarancyjnej. Zgodnie z przepisami znowelizowanej ustawy o VAT, odpowiedzialność nabywcy za zaległości w VAT dostawcy jest wyłączona w przypadku, gdy spełnione są łącznie dwa warunki:

• dostawca towarów jest wymieniony w wykazie podmiotów posiadających kaucję gwarancyjną prowadzonym przez Ministra Finansów (wykaz prowadzony jest w formie elektronicznej i dostępny jest na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministra Finansów);
• wysokość kaucji gwarancyjnej posiadanej przez dostawcę odpowiada na dzień dokonania dostawy przynajmniej jednej piątej kwoty podatku należnego przypadającej na dostawy towarów dokonane w danym miesiącu na rzecz danego podatnika.

W przypadku, gdy spełnione są obydwa powyższe warunki, odpowiedzialność solidarna nabywcy jest wyłączona. Oznacza to, że nie może on zostać pociągnięty do odpowiedzialności za zaległości w VAT swojego dostawcy.

Odpowiedzialność nabywcy jest wyłączona również w przypadku, gdy wysokość kaucji gwarancyjnej dostawcy wynosi przynajmniej 3 mln zł. Kaucja w takiej wysokości chroni nabywcę bez względu na wielkość dostaw dokonanych na jego rzecz przez konkretnego dostawcę. Zatem kaucja w wysokości 3 mln zł pozwala praktycznie wyeliminować ryzyko odpowiedzialności nabywcy za zaległości w VAT dostawcy wyrobów wrażliwych.

Istotny jest fakt, że w odniesieniu do zakupu paliwa, ustawa o VAT przewiduje dodatkowe wyłączenie z odpowiedzialności solidarnej. Ustawa o VAT wyłącza bowiem stosowanie przepisów dotyczących solidarnej odpowiedzialności nabywcy do osób i podmiotów nabywających paliwa na stacjach paliw i stacjach gazu płynnego oraz nabywców gazu przewodowego dostarczanego za pośrednictwem sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych. Oznacza to, że zakup paliw w wymieniony powyżej sposób nie wiąże się z ryzykiem odpowiedzialności za zaległości w VAT dostawcy.

Odpowiedzialność solidarna to nie jedyne narzędzie wprowadzone w ostatnim czasie do ustawy o VAT, które ma się przyczynić do ograniczenia nadużyć w VAT. Ustawa o VAT przewiduje także rozszerzenie katalogu towarów, do których ma zastosowanie odwrotne obciążenie oraz ograniczenie możliwości dokonywania kwartalnych rozliczeń w VAT.

Pierwsze z wymienionych rozwiązań jest już znane polskim podatnikom nabywającym złom. Polega ono na przerzuceniu na nabywcę obowiązku naliczenia podatku należnego wynikającego z dokonanego przez niego zakupu towarów. Ustawa o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 października 2013 r. rozszerza katalog wyrobów, do których ma zastosowanie ten mechanizm. Wyroby te zostały wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT i obejmują, oprócz złomu, niektóre odpady i szeroką grupę wyrobów stalowych.

Od 1 października 2013 r. ustawodawca wprowadził także ograniczenia dotyczące rozliczeń w podatku VAT podmiotów zajmujących się obrotem towarami wrażliwymi. W odniesieniu do tych wyrobów ustawa o VAT wprowadza możliwość stosowania wyłącznie miesięcznych rozliczeń. Wynika to z faktu, że system rozliczeń kwartalnych jest bardzo często wykorzystywany przez podmioty wyłudzające podatek VAT. Wyłączenie możliwości dokonywania rozliczeń kwartalnych ma utrudniać wyłudzanie VAT.
Opisane ograniczenia mają na celu zwiększenie skuteczności walki z oszustami podatkowymi. Jednoczesne wprowadzenie wymienionych mechanizmów ma szansę na ograniczenie nadużyć w VAT w handlu wyrobami wrażliwymi.