Podkreślenia wymaga, iż dochodzona szkoda musi pozostawać w bezpośrednim związku z popełnionym przez sprawce przestępstwem, a tym samym nie jest możliwe dochodzenie w procesie karnym naprawienia szkody wywołanej przez sprawcę jedynie pośrednio (np. kosztów przygotowania do innego zawodu w  związku z inwalidztwem spowodowanym przez przestępstwo).
Podstawowymi instytucjami prawnymi przewidzianymi do dochodzenia odszkodowania w postępowaniu karnym jest określony w art. 46 Kodeksu karnego (Dz. U. 1997 Nr 88, poz. 553 z późn. zm. – zwany dalej k.k.) wniosek o naprawienia szkody oraz określone w art. 62 k.p.k. i następnych, wytoczenie powództwa cywilnego zwanego również w postępowaniu karnym powództwem adhezyjnym. W przypadku obu instytucji osobą wyłącznie uprawnioną do podjęcia na ich podstawie czynności jest pokrzywdzony. Definicja pokrzywdzonego została zawarta w art. 49 k.p.k. zgodnie z którą, pokrzywdzonym jest m.in. osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (§ 1). Podkreślenia wymaga, iż powyższe środki prawne mają względem siebie charakter konkurencyjny, co oznacza, iż zdecydowanie się przez pokrzywdzonego na skorzystanie z jednego z nich, wyłącza jednocześnie możliwość skorzystania z drugiego.

Powództwo adhezyjne może zostać wytoczone przez pokrzywdzonego do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej, co w praktyce oznacza, iż powinno zostać złożone do akt sprawy najpóźniej przed odczytaniem przez prokuratora aktu oskarżenia (art. 385 k.p.k.). Z uwagi, iż przepisy nakazują stosowanie do niego przepisów obowiązujących w postepowaniu cywilnym, charakter powództwa oraz jego forma jest bardzo zbliżona do zwyczajnego powództwa cywilnego inicjującego dochodzenie roszczeń w postępowaniu cywilnym.

W przypadku gdy doszło o śmierci pokrzywdzonego, zgodnie z art. 63 k.p.k. to osoby najbliższe dla pokrzywdzonego staja się uprawnione do wytoczenia powództwa celem dochodzenia przysługujących ich roszczeń.

Wniosek o naprawienie szkody na podstawie art. 46 k.k. może zostać złożony aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej, tak więc termin ten jest dłuższy niż dla powództwa adhezyjnego. Podstawową jednak różnicą pomiędzy wnioskiem o naprawienie szkody a powództwem adhezyjnym jest fakt, iż w przypadku wniosku z art. 46 k.k. jego złożenie obliguje sąd zasądzenia wykazanego odszkodowania gdy dochodzi do skazania, natomiast w przypadku powództwa adhezyjnego sąd karny nie zobligowane do jego zasądzenia i może, w sytuacji gdy uzna, iż materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, pozostawić je bez rozpoznania.

Reasumując powyższe należy stwierdzić, iż w przypadku poniesienia szkody w związku z popełnieniem przez inną osobę przestępstwa, dochodzenie jej naprawienia w ramach postępowania karnego stanowi dla pokrzywdzonego bardzo duże ułatwienie z uwagi na brak ponoszenia przez niego kosztów oraz okoliczności, iż korzysta on z dowodów zgromadzonych przez organy ścigania. Z uwagi, iż brak uzyskania odszkodowania lub uzyskanie go w niepełnej wysokości, nie zamyka pokrzywdzonemu drogi do jego dochodzeniu w postepowaniu cywilnym, nawet brak nieudana próba dochodzenia naprawienia szkody w postepowaniu karnym nie wywołuje dla pokrzywdzonego negatywnych skutków procesowych. Jeśli natomiast chodzi o samą procedurę, to wydaje się, iż najlepszym sposobem dla uzyskania odszkodowania jest złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o naprawienie szkody  z art. 46 k.k., albowiem w przeciwieństwie do powództwa adhezyjnego, jego zgłoszenie obliguje sąd – w przypadku skazania sprawcy – do zasądzenia udowodnionego w postępowaniu odszkodowania.