Podział kapitałów przedsiębiorstwa
Wysokość kapitałów zależy od kilku czynników, a mianowicie: formy prawnej przedsiębiorstwa, rodzaju działalności – handlowa, produkcyjna czy usługowa, wysokości stóp procentowych, sytuacji w gospodarce narodowej, wysokości zadłużenia, polityki finansowej samej firmy, skłonności zarządów do finansowania działalności za pomocą kapitału obcego, zmienności otoczenia gospodarczego firmy. Odzwierciedleniem kapitałów w sprawozdaniu finansowym jest bilans, a w nim pozycja pasywów, czyli wartość źródeł pochodzenia majątku lub źródeł finansowania środków gospodarczych.
Kapitały pochodzą ze źródeł własnych i źródeł obcych. Stanowią one źródło za pomocą, którego sfinansowano zakup majątku trwałego oraz majątku obrotowego w przedsiębiorstwie. Zatem powszechnie funkcjonuje podział na kapitały własne (fundusze własne) oraz kapitały obce (fundusze obce).

Pochodzenie kapitałów własnych
Kapitały własne pochodzą z wkładów właścicieli przedsiębiorstwa, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy lub zysku wypracowanego i niepodzielonego.
W zależności od formy prawnej jednostki gospodarczej występuje rozróżnienie kapitałów własnych podstawowych. Przedstawiono je w poniższej tabeli 1.

Tabela 1. Podział kapitałów własnych podstawowych w odniesieniu do formy prawnej jednostki gospodarczej

Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Z dnia 8 listopada 2000 r.), ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. Z dnia 18 maja 1964 r.), ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity) (Dz.U.07.155.1095 ), Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U.03.188.1848 ) oraz innych aktów prawnych.

Wśród kapitałów należy wymienić również kapitały, czyli źródła finansowania przedsiębiorstwa, które posiadają charakter funduszy zapasowych. Podział ten zawiera tabela 2.

Tabela 2. Podział kapitałów własnych uzupełniających podstawowych w odniesieniu do formy prawnej jednostki gospodarczej

 Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z dnia 8 listopada 2000 r.), ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r.), ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity) (Dz.U.07.155.1095 ), Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U.03.188.1848 ) oraz innych aktów prawnych.

Jednostki w swoich zasobach kapitałowych tworzą również kapitały rezerwowe. Ich odzwierciedleniem jest poniższa tabela 3.

Tabela 3. Podział kapitałów własnych rezerwowych w odniesieniu do formy prawnej jednostki gospodarczej

 Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z dnia 8 listopada 2000 r.), ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r.), ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity) (Dz.U.07.155.1095 ), Ustawa z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U.03.188.1848 ) oraz innych aktów prawnych.

Z zaprezentowanych rodzajów kapitału własnego istotny jest kapitał własny spółki akcyjnej oraz fundusze: założycielski i przedsiębiorstwa przedsiębiorstw państwowych. W spółce akcyjnej kapitał własny stanowi wkład akcjonariuszy w majątek przedsiębiorstwa włożonym na czas nieokreślony i bez gwarancji oprocentowania, choć wiadomo, że inwestorzy oczekują odpowiedniego zwiększania wartości rynkowej zaangażowanego kapitału. Wysokość kapitału własnego określa zakres odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec wierzycieli i stanowi zabezpieczenie kapitału obcego. Istotnym jest aby stale spółki powiększały wartość kapitałów własnych, ponieważ zgromadzone w ten sposób środki zostaną przeznaczone na rozwój firmy.

W strukturze kapitału własnego spółki akcyjnej można wyróżnić:

1) kapitał akcyjny uprzywilejowany, dający jego posiadaczom m.in. pierwszeństwo w podziale zysków i majątku w przypadku upadłości firmy;
2) kapitał akcyjny zwykły, stanowiący równowartość akcji w wartości nominalnej;
3) kapitał zapasowy, odpowiadający różnicy między ceną sprzedaży a ceną nominalną akcji oraz uzyskanym opłatom za uprzywilejowanie akcji, powiększony o odpisy z zysku;
4) zatrzymane zyski, tworzące kapitały rezerwowe lub część zysku z lat ubiegłych, dotychczas nie rozdysponowana.

Obraz kapitałów własnych można znaleźć we wzorze bilansu zawartym w załącznikach ustawy o rachunkowości. Faktyczna wielkość kapitałów własnych często jest niższa niż ta wykazana w części pasywów bilansu. Gdy bowiem akcje wydawane za gotówkę nie zostały w pełni opłacone, wówczas w grupie „A” aktywów występuje pozycja „Należne wpłaty na poczet kapitału”, stanowiąca w istocie korektę zmniejszającą kapitał własny. Specjalna pozycja bilansu została przewidziana dla wykazania „Kapitału ze sprzedaży akcji własnych powyżej ich wartości nominalnej” oraz „Zmian funduszy na skutek przeszacowania aktywów”. Grupę kapitałów własnych zamykają pozycje „Nierozliczony wynik finansowy z ubiegłych lat” i „Wieloletnie rezerwy celowe”.
W przedsiębiorstwach państwowych, zgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (tekst jedn.: Dz. U. z 1992 r. Nr 6, poz. 27 z późn. zm.) występują dwa fundusze zasadnicze:

1) fundusz założycielski, odzwierciedlający wkład Skarbu Państwa w wyposażenie przedsiębiorstwa w majątek trwały i obrotowy; podlega on wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych;
2) fundusz przedsiębiorstwa, stanowiący równowartość mienia wygospodarowanego przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności.

W spółdzielniach w oparciu o ustawę z dnia 16.09.1982 r. Prawo spółdzielcze kapitał ma następującą formę:

1) kapitał (fundusz) zakładowy lub kapitał (fundusz) własny

Pochodzenie kapitałów obcych
Przedsiębiorstwa kierują swe działania w powiększanie kapitału własnego. Nawet najlepsza rynkowo firma nie osiągnie tak znaczącego sukcesu wykorzystując kapitały własne, jakie mogłaby osiągnąć sięgając po kapitały obce. Można je podzielić na:

1) kapitały średnio- i długoterminowe, wymagające spłaty w okresie do 3 lat lub dłuższym;
2) kapitały krótkoterminowe, wymagające spłaty w okresach krótszych niż rok.

Istnieje przy tym jednak pewne ryzyko nie właściwego ustawienia proporcji kapitałów własnych w stosunku do kapitałów obcych i odwrotnie. Sytuację należy zatem poddawać w trybie ciągłym stałej analizie. Sztuką jest zatem pożyczać w takiej ilości by nie stracić płynności finansowej. Formami długookresowego pożyczania mogą być:

1) pożyczki zabezpieczone i niezabezpieczone, udzielane małym i średnim przedsiębiorstwom nie mającym dostępu do giełdy oraz osobom fizycznym;
2) pożyczki prywatne (obligacje przemysłowe, hipoteczne listy zastawne, obligacje komunalne) i publiczne (państwowe, wojewódzkie, gminne itd.) w przypadku dużych przedsiębiorstw, spółek i instytucji mających dostęp do giełdy;
3) pożyczki na kwity dłużne, których wystawcami są firmy ubezpieczeniowe.
4) weksle, bony.
5) pożyczki zabezpieczone hipoteką
6) inne dłużne zabezpieczenia

Obce finansowanie mogą zabezpieczać zatem: banki, inne przedsiębiorstwa, kontrahenci wraz z ich kredytem kupieckim, firmy dokonujące przedpłat, wcześniejszych rat, organy państwowe, organizacje zawodowe, instytucje wdrażające fundusze strukturalne Unii Europejskiej, leasing, wynajem powierzchni.

W bilansie kapitał obcy wykazywany jest w trzech grupach pasywów „B”, „C”, „D” i częściowo „E” jako: kredyty i pożyczki, zobowiązania, fundusze specjalne i rozliczenia międzyokresowe, rezerwy i inne pasywa oraz dywidendy dla akcjonariuszy. W rezultacie słabej kondycji finansowej podmiotów gospodarczych i ich wysokim zadłużeniem, wyodrębniona została pozycja „Kredyty bankowe i pożyczki przeterminowane”.