Kolejnym przedstawianym na łamach portalu i  w rzeczywistości najistotniejszym prawem przysługującym podatnikowi podczas kontroli podatkowej jest prawo do uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Zgodnie z art. 285 OP, czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego wskazanej (upoważnionego zastępcy) chyba, że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych (oświadczenie o rezygnacji składane jest na piśmie, a w razie odmowy złożenia oświadczenia kontrolujący dokonuje adnotacji dołączając ją do protokołu kontroli podatkowej). Jeżeli kontrolowanym jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej czynności kontrolnych dokonuje się w obecności osób upoważnionych.

Jak wskazuje doktryna prawa: ,,(…) Prawo to wynika w praktyce zarówno z zasady praworządności, jak i prawdy obiektywnej i zostało podniesione do rangi zasady ogólnej, w art. 123 § 1 OrdPod. O celowości obecności kontrolowanego w toku postępowania decydują również względy praktyczne. Dużo szybciej i łatwiej jest bowiem wyjaśnić powstałe w toku kontroli wątpliwości w sposób bezpośredni, bez konieczności stosowania wszelkich sformalizowanych form komunikacji. Innymi słowy, przebieg postępowania będzie dużo sprawniejszy, gdy kontrolowany w formie ustnej rozwieje pewne wątpliwości kontrolującego powstałe w toku wykonywania czynności kontrolnych, niż gdyby musiał to czynić w pisemnych zastrzeżeniach i wyjaśnieniach do protokołu kontroli. Również kontrolujący, uzyskawszy wystarczające ustne wyjaśnienia kontrolującego w określonej materii, nie będzie musiał zamieszczać w protokole kontroli informacji na ten temat (…) Zasada ta realizowana jest w kontroli podatkowej od samego momentu jej wszczęcia do zakończenia poprzez zapisy nakazujące organowi podatkowemu informowanie kontrolowanego o wszelkich czynnościach kontrolnych podejmowanych przez organ prowadzący kontrolę, jak też uprawniające kontrolowanego do brania czynnego udziału w tych czynnościach (…)”¹

Podatnicy powinni mieć świadomość możliwości pełnego uczestnictwa w prowadzonej kontroli podatkowej. Uprawnieniu podatnika w tym zakresie odpowiadają obowiązki nałożone na organy podatkowe, np. obowiązek zawiadomienia podatnika (jego pełnomocnika) o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków, opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia, a dowodu z oględzin nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności.

1) TAK: komentarz do art. 285 OP red. H. Dzwonkowski / Marusik, Legalis 2014.