Przed wprowadzeniem ulgi na działalność badawczo rozwojową w roku 2016, podatnik mógł skorzystać z tzw. ulgi na nabycie nowych technologii. Ze względu na dosyć trudne do spełnienia warunki zastosowania tej ulgi, czego następstwem było małe zainteresowanie związane ze skorzystaniem z tej ulgi, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie ulgi badawczo-rozwojowej, na podstawie, której podatnicy uzyskali możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kosztów uzyskania przychodów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową.

Celem wprowadzenia ulgi było wsparcie innowacyjności polskiej gospodarki zarówno od strony sektora nauki, jak i przedsiębiorstw. Zmiana ta miała na celu usunięcie wielu istotnych barier prawnych napotykanych przez polskie instytucje naukowe, a także miała stworzyć zachęty fiskalne dla przedsiębiorstw do podejmowania większego ryzyka w zakresie działalności badawczo-rozwojowej. Ulga na działalność badawczo-rozwojową ma także za zadanie premiowanie prowadzenia prac badawczo-rozwojowych w Polsce.

W praktyce ulga na działalność badawczo-rozwojową pozwala na ujęcie w kosztach wydatków związanych z prowadzeniem badań na zasadach ogólnych oraz dodatkowo pozwala na odliczenie kosztów kwalifikowanych od podstawy opodatkowania.

• Kto może skorzystać z ulgi?

Z ulgi na działalność badawczo-rozwojową mogą skorzystać podatnicy, którzy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ponoszą wydatki na działalność badawczo-rozwojową.

Zgodnie z definicją ustawową (wprowadzoną zarówno na gruncie UoPIT jak i UoCIT) działalność badawczo-rozwojowa rozumiana jest jako działalność twórcza, która obejmuje badania naukowe bądź prace rozwojowe, podejmowana jest w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Z powyższej definicji można wywieść dwa warunki – twórczość oraz systematyczność podejmowanej działalności. Pojęcie twórczości nie zostało zdefiniowane w ustawach podatkowych, podobnie jak pojęcie systematyczności. Zasadniczo pojęcie systematyczności powinno być postrzegane jako bieżące prowadzenie prac badawczo-rozwojowych rozpoczętych w przeszłości, jak i rozpoczęcie działań badawczo-rozwojowych przy jednoczesnym założeniu, że podatnik w przyszłości będzie dalej podejmował prace tego rodzaju. Tak też wskazuje Borowiec Przemysław i Pałys Andrzej w publikacji „Zmiany we wspieraniu innowacyjności w Polsce – czy na pewno na lepsze?”[1].

W przypadku definicji badań naukowych oraz prac rozwojowych ustawa wprost wskazuje co należy rozumieć pod tymi pojęciami.

Poprzez badania naukowe rozumieć należy w myśl ustaw podatkowych:

• Badania podstawowe – oryginalne prace badawcze, eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobycia nowej wiedzy o podstawowych zjawiskach i obserwowalnych faktach bez konieczności nastawiania wyniku tych prac na zastosowanie komercyjne.
• Badania stosowane – prace badawcze podejmowane w celu zdobycia nowej wiedzy, zorientowane przede wszystkim na zastosowanie w praktyce.
• Badania przemysłowe – ich celem jest zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i usług. Wskazać należy, że badania przemysłowe są najczęściej podejmowanymi badaniami przed podmioty gospodarcze w celu stworzenia nowych produktów oraz prototypów tych produktów.

Zgodnie z powyższym pod pojęciem badań naukowych rozumieć należy badania, które nastawione są na pozyskanie nowych rozwiązań, przy czym nie jest konieczne, aby badania te znalazły zastosowanie praktyczne.

Definicja działalności badawczo-rozwojowej operuje także pojęciem prac rozwojowych. Pod tym pojęciem należy rozumieć nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, z wyłączeniem prac obejmujących rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produkcji, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń. W szczególności ustawa za prace rozwojowe uznaje:

• opracowanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w otoczeniu stanowiącym model warunków rzeczywistego funkcjonowania, których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony oraz
• opracowanie prototypów i projektów pilotażowych, które można wykorzystać do celów komercyjnych w przypadku, gdy prototyp lub projekt pilotażowy stanowi produkt końcowy gotowy do wykorzystania komercyjnego, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna.

Zgodnie z powyższym uznać należy, że prace rozwojowe są postrzegane przez ustawodawcę szeroko i wiążą się zarówno z nabywaniem jak i przetwarzaniem już istniejącej wiedzy w celu tworzenia ulepszonych produktów, jednakże za takowe nie można uznać rutynowych i okresowych zmian istniejących produktów.

Przepisy dotyczące ulgi na działalność badawczo rozwojową nie przewidują ograniczeń jej zastosowania co do wielkości przedsiębiorstwa, które ma zamiar z niej skorzystać. Oznacza to, że z ulgi tej mogą skorzystać podatnicy niezależnie od tego, czy są dużym, średnim czy małym przedsiębiorstwem, jak i bez względu na to w jakiej branży dane przedsiębiorstwo działa.

Podatnicy mogą również skorzystać z ulgi na działalność badawczo-rozwojową w przypadku projektów, które już są w toku, czyli do projektów które rozpoczęły się w latach poprzednich, ale wydatki ponoszone są na bieżąco od okresu wprowadzenia ulgi badawczo-rozwojowej.

Należy zaznaczyć, że wyniki prac badawczo-rozwojowych nie mają wpływu na możliwość skorzystania z przedmiotowej ulgi. Oznacza to, że bez względu na wynik prowadzonych badań (negatywny, nieprzynoszący innowacji, czy też pozytywny) podatnicy mogą skorzystać z ulgi na działalność badawczo-rozwojową.

Nie sposób nie wspomnieć także o wyłączeniach z możliwości skorzystania z ulgi na działalność badawczo-rozwojową. Z ulgi tej nie mogą skorzystać podatnicy, którzy w danym roku prowadzą działalność w specjalnej strefie ekonomicznej na podstawie zezwolenia oraz podatnicy, którzy otrzymali dotację kosztów kwalifikowanych poniesionych w ramach prowadzonych działań, tylko w wysokości wydatków podlegających dotacji.

• Koszty kwalifikowane w uldze na działalność badawczo-rozwojową.

W zakresie kosztów kwalifikowanych ustawodawca zdecydował się na możliwość skorzystania z ulgi na działalność badawczo-rozwojową w wysokości 30% kosztów pracowniczych oraz w przypadku sektora MŚP 20% pozostałych wydatków kwalifikowanych. Podatnicy będący dużymi przedsiębiorcami mogą odliczyć 10% pozostałych kosztów kwalifikowanych.

W ramach przypomnienia zaznaczyć należy, że pod pojęciem dużego przedsiębiorcy należy rozumieć przedsiębiorcę zatrudniającego powyżej 250 pracowników lub osiągającego roczny obrót netto powyżej 50 mln euro, a suma bilansowa jest wyższa niż 43 mln euro.

Odliczenia tych kosztów od podstawy opodatkowania dokonuje się w zeznaniu za rok, w którym poniesione zostały koszty kwalifikowane.

Wskazać należy, że przedsiębiorca, który będzie chciał skorzystać z ulgi na działalność badawczo-rozwojową powinien posiadać dokumenty wykazujące poniesione wydatki na działalność badawczo-rozwojową oraz w ewidencji rachunkowej oraz w ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych powinien wyodrębniać koszty poniesione na działalność badawczo-rozwojową.

Do katalogu kosztów kwalifikowanych ustawodawca zaliczył takie koszty jak:

• wynagrodzenia oraz składki finansowane przez pracodawcę,
• koszty materiałów i surowców,
• opłaty za korzystanie z aparatury naukowo-badawczej,
• wydatki na ekspertyzy, opinie, różnego rodzaju usługi doradcze i usługi równorzędne, koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego, wzoru użytkowego, prawa rejestracji wzoru przemysłowego,
• odpisy amortyzacyjne od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych.

Z uwagi na powyższe podatnik, który chce skorzystać z ulgi na badania i rozwój powinien prowadzić ewidencję realizacji działalności badawczo-rozwojowej pracownika, w celu dokładnego wykazania poniesionego kosztu kwalifikowanego. Dodatkowo podatnik może zawrzeć oddzielną umowę z pracownikiem, wskazując w niej wymiar czasu i koszty w związku z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową.

Dodatkowo wskazać należy, że w sytuacji, w której podatnik ponosi koszty zarówno związane z działalnością badawczo rozwojową oraz koszty związane z działalnością operacyjną działalności gospodarczej, podatnik powinien udokumentować poniesione wydatki w części przeznaczonej na działalność badawczo-rozwojową co do ich wysokości.

• Ulga na działalność badawczo rozwojową a otrzymanie dotacji.

Jak wskazuje się w interpretacjach prawa podatkowego, m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 31 marca 2016 r. o sygn. akt IPPB5/4510-104/16-2/MR, za koszty kwalifikowane będą mogły być uznane wyłącznie te koszty, które zostały pokryte z majątku Spółki, co prowadzi do wniosku, że podatnik nie może skorzystać z ulgi na działalność badawczo-rozwojową co do kosztów, które zostały Spółce zwrócone w jakiejkolwiek formie. Zgodnie z tym, podatnik powinien dokonać odliczenia od podstawy opodatkowania w ramach omawianej ulgi, wyłącznie te koszty, które nie zostały podatnikowi zwrócone. I tak przykładowo w sytuacji, w której podatnik poniósł wydatki na działalność badawczo rozwojową na którą otrzymał dofinansowanie wynoszące 40% kosztów kwalifikowanych, wówczas z ulgi na działalność badawczo rozwojową będzie mógł skorzystać wyłącznie do wysokości 60% kosztów kwalifikowanych, które zostały poniesione z jego majątku. Ulga taka wówczas wyniesie 30% w przypadku kosztów pracowniczych oraz 20% lub 10% (w zależności od wielkości przedsiębiorcy) pozostałych kosztów kwalifikowanych od kwoty 60% kosztów niepodlegających dotacji.

[1] A.Pałys, P.Borowiec, Zmiany we wspieraniu innowacyjności w Polsce – czy na pewno na lepsze?, Przegląd Podatkowy 4/2016

Autor: Krystian Kłosowski – Konsultant podatkowy w Kancelarii LTC AQUILA Zarzycki Niebudek Adwokaci i Doradcy Podatkowi SP. k.