Poniżej zostały przedstawione podstawowe wybiórczo informacje związane z przeniesieniem praw do istniejących zabezpieczeń wierzytelności, w zakresie najczęściej stosowanych instytucji zabezpieczających istniejące wierzytelności.

Hipoteka
Wierzytelności, w tym w szczególności wierzytelności wynikające z kredytów hipotecznych, mogą być zabezpieczone hipotecznie na określonej nieruchomości, stanowiącej własność dłużnika lub osoby trzeciej.

Przeniesienie w trybie przelewu wierzytelności kredytowych, zabezpieczonych hipotecznie uregulowane zostało ustawowo w treści art. 79 i nast. UKWiH. Zgodnie z wspomnianą regulacją w razie przelewu wierzytelności hipotecznej na nabywcę przechodzi także hipoteka, z uwagi na jej akcesoryjny charakter. Do przelewu wierzytelności hipotecznej niezbędny jest jednak wpis w księdze wieczystej.

Przelew wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wymaga jednoczesnego przeniesienia hipoteki, jako ograniczonego prawa rzeczowego, co z kolei wymaga dokonania odpowiedniego wpisu do księgi wieczystej (art. 2451 KC). W konsekwencji przejście wierzytelności hipotecznej na nabywcę następuje dopiero z chwilą stosownego wpisu do księgi wieczystej, który ma w tym wypadku charakter konstytutywny.

Czynność przeniesienia wierzytelności hipotecznie zabezpieczonej powodować więc będzie konieczność dokonania przez nabywcę czynności złożenia stosownego wniosku do właściwego sądu, prowadzącego księgę wieczystą dla nieruchomości objętej hipoteką, o przeniesienie hipoteki na nabywcę wierzytelności hipotecznej, (podlega opłacie w wysokości 150 zł (art. 43 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U.64.43.296).

Przelew wierzytelności hipotecznej potwierdzony wpisem w prowadzonej dla nieruchomości księdze wieczystej, powoduje automatyczne przejście hipoteki na cesjonariusza. Nie jest zatem konieczne, zawarcie odrębnej umowy w tym zakresie, o skutku rzeczowym, z zastrzeżeniem konstytutywnego charakteru wpisu przelewu wierzytelności hipotecznej.

Jednocześnie należy wskazać, że zgodnie z art. 791 ust. 1 UKWiH, jeżeli hipoteka zabezpiecza kilka wierzytelności przysługujących wierzycielowi hipotecznemu, w razie przelewu jednej z nich hipoteka przechodzi na nabywcę, proporcjonalnie do wysokości tej wierzytelności, w stosunku do sumy wierzytelności zabezpieczonych tą hipoteką, chyba że strony umowy podstawowej (kredytowej) postanowiły inaczej.

Przepisy ustawy o księdze wieczystej i hipotece przewidują, że w granicach przewidzianych w odrębnych przepisach hipoteka zabezpiecza mieszczące się w sumie hipoteki, roszczenia o odsetki oraz o przyznane koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia uboczne, jeżeli zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej (umowie podstawowej – np. w umowie kredytu). Nabywca wierzytelności na drodze przelewu uzyskuje więc prawo do zaspokojenia się z hipoteki, także w zakresie należności ubocznych, nabywa bowiem całokształt praw przysługujących zbywcy na mocy ustanowionej na jego rzecz hipoteki. Ta sama zasada dotyczy ewentualnych kosztów przyznanych w związku z dochodzeniem wierzytelności, a mianowicie tych, które zostały stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Istotne znaczenie dla cesji wierzytelności hipotecznej ma reguła wyrażona w art. 77 UKWiH. Zgodnie z tym przepisem przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Oznacza to, że przedawnienie wierzytelności nie powoduje nieskuteczności samej umowy przelewu i przeniesienia hipoteki oraz to, iż nabywca wierzytelności (podobnie jak zbywca) może dochodzić zapłaty z zabezpieczonej nieruchomości. Dłużnik nie ma możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia względem nabywcy wierzytelności. Jednakże przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne (art. 77 zd. 2 UKWiH), zatem w tym zakresie wierzyciel możne skutecznie podnieść zarzut przedawnienia. Szczególną i najczęściej spotykaną postacią świadczenia ubocznego są odsetki. Wierzyciel nie będzie mógł ich dochodzić z nieruchomości obciążonej  w sytuacji przedawnienia jego wierzytelności.

Zastaw
Wierzytelności mogą być także, na mocy art. 306 i nast. KC, zabezpieczone w drodze zastawu na rzeczy ruchomej, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia się z zastawionej rzeczy, bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Przedmiotem zastawu, zgodnie z art. 327 KC mogą być także prawa.

Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu. W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu zastaw wygasa. Sam zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności, którą zabezpiecza.

Przeniesienie zastawu jest skutkiem przeniesienia wierzytelności i następuje z mocy zawartej umowy przelewu. Przeniesienie praw z zastawu nie wymaga od stron umowy przelewu zawierania odrębnej dodatkowej umowy w tym zakresie.

Cesja wierzytelności następuje z zasady bez zgody dłużnika, zastawca – który jest dłużnikiem osobistym – nie może sprzeciwić się przejściu zastawu na nabywcę wierzytelności, chyba, że wcześniej umownie zastrzeżono, że przelew nie może nastąpić bez zgody dłużnika. Zatem nie ma potrzeby uzyskiwania zgody dłużnika na potrzeby przeniesienia praw wynikających z ustanowionego na rzecz zbywcy wierzytelności zastawu. W treści umowy cesji wystarczy samo stwierdzenie, że przeniesienie wierzytelności następuje wraz z prawami akcesoryjnymi, w szczególności prawem zastawu.

Praktyczne znaczenie ma treść art. 324 KC, zgodnie z którym nabywca wierzytelności zabezpieczonej zastawem może żądać od zbywcy wydania rzeczy obciążonej, jeżeli zastawca wyrazi na to zgodę. W braku takiej zgody nabywca wierzytelności zabezpieczonej zastawem na rzeczy może żądać złożenia tej rzeczy do depozytu sądowego. Strony w umowie cesji powinny określić tryb i zasady wydania przedmiotu zastawu.

Należy zwrócić uwagę również, że reguły odnoszące się do ustanowienia zastawu wskazują, iż w przypadku kiedy rzecz obciążona zastawem przynosi pożytki, zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń. Prawo to przechodzi w związku z zawartą umową przelewu wierzytelności na nabywcę wierzytelności, który po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek (art. 319 k.c.).
[page_break]
Zastaw rejestrowy
Kwalifikowaną, pod względem uprawnień wierzyciela, formą zastawu jest zastaw rejestrowy. Do ustanowienia zastawu rejestrowego są wymagane umowa o ustanowienie tego zastawu (umowa zastawnicza) między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu (zastawcą), a wierzycielem (zastawnikiem), zawarta pod rygorem nieważności na piśmie oraz wpis do rejestru zastawów.

Zgodnie z postanowieniem art. 17 ust. 1 URZ przeniesienie zastawu rejestrowego może być dokonane wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej tym zastawem. Wpis do rejestru zastawów prowadzonego przez właściwy sąd rejestrowy ma charakter konstytutywny i stanowi warunek konieczny dla przeniesienia wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym. Uregulowanie to wynika z akcesoryjności instytucji zastawu rejestrowego.

Przeniesienie zastawu rejestrowego jest skuteczne od daty wpisu nabywcy do rejestru zastawów. W związku z powyższym, w sytuacji zawierania umowy przelewu wierzytelności zabezpieczonych zastawem rejestrowym strony umowy powinny zwrócić szczególna uwagę na określenie zasad związanych ze wskazaniem momentu przejścia wierzytelności, praw i obowiązków wynikających ze sprzedawanych wierzytelności, w okresie przejściowym (pomiędzy zawarciem umowy przelewu a prawomocnym wpisem nabywcy do rejestru zastawów), a także czynności koniecznych dla zmiany zastawnika w rejestrze zastawów.

Strony umowy przelewu, w szczególności powinny określić, że nabywca będzie działał w okresie przejściowym, jako pełnomocnik zbywcy z prawem dokonywania wszelkich czynności związanych z dochodzeniem nabytych wierzytelności. W szczególności dotyczyć to może dochodzenia zapłaty, zawarcia ugody, rozłożenia na raty itp. Strony powinny określić także, że wszelkie wpłaty z tytułu zapłaty za zbywaną wierzytelność będą przysługiwały w tym okresie nabywcy. W przeciwnym razie – gdyby brak było takiego postanowienia – wpłaty dokonane przez dłużników w okresie przejściowym, przysługiwać będą zbywcy, jako aktualnemu i uprawnionemu wierzycielowi.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest szczególnego rodzaju zabezpieczeniem wierzytelności, wynika ogólnej zasady prawa cywilnego regulującej swobodę kontraktowania. Przewłaszczenie na zabezpieczenie w praktyce polega na tym, że w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności dłużnik przenosi na wierzyciela prawo własności (lub udział we współwłasności) określonej rzeczy, pod warunkiem braku spłaty wierzytelności. Proces przewłaszczenia na zabezpieczenie może odbyć się w dwojaki sposób. W pierwszym wypadku własność rzeczy przechodzi na wierzyciela z momentem zawarcia umowy przewłaszczenia, z zastrzeżeniem, że w razie zapłaty wierzytelności własność rzeczy przejdzie z powrotem na dłużnika (przewłaszczenie ze skutkiem rozwiązującym). Z kolei w drugim wypadku własność rzeczy przewłaszczanej przejdzie na wierzyciela dopiero z momentem niewywiązania się przez dłużnika z ciążącego na nim zobowiązania (przewłaszczenie ze skutkiem zawieszającym).

W przypadku przewłaszczenia ze skutkiem rozwiązującym oraz w związku z faktem, że w drodze przelewu wierzytelności, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę prawa związane z tą wierzytelnością, dotyczyć to będzie także własności określonego składnika majątkowego, przewłaszczonego na zabezpieczenie wierzytelności stanowiącej przedmiot przelewu. Umowa przelewu wierzytelności powinna jednak wyraźnie określać ten skutek. Nabywca wierzytelności ma swobodę jeśli chodzi o dysponowanie przedmiotem przewłaszczenia. Może go nawet sprzedać, a uzyskaną kwotę pieniężną zaliczyć na poczet wierzytelności.

W sytuacji, w której wierzytelność stanowiąca przedmiot przelewu jest zabezpieczona w formie dokonanego przewłaszczenia ze skutkiem zawieszającym, z chwilą zawarcia umowy przelewu wierzytelności prawa zbywcy wierzytelności do uzyskania przewłaszczonego mienia przechodzą na nabywcę wierzytelności, z takim samym zastrzeżeniem warunku przeniesienia własności przewłaszczonej rzeczy. Nabywca wierzytelności z chwilą braku dokonanej przez dłużnika spłaty jego zobowiązania, będzie podmiotem który uzyska własność przewłaszczonej rzeczy i będzie uprawniony do zaliczenia jej na poczet wierzytelności.

Co do zasady przeniesienie na nabywcę praw z umów przewłaszczenia na zabezpieczenie nie powoduje koniczności dokonywania dodatkowych czynności prawnych polegających na złożeniu wniosków w rejestrach sądowych bądź urzędach, chyba że zajdą szczególne okoliczności (jak np. przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej przewłaszczeniem w postaci własności samochodu).

Weksel
Powszechnym sposobem zabezpieczenia wierzytelności jest wystawienie przez dłużnika lub podmiot trzeci weksla. W większości przypadków weksel zabezpieczający wierzytelności kredytowe jest wekslem in blanco. Oznacza to, że wierzyciel wekslowy, w chwili wymagalności wierzytelności zabezpieczonej wekslem, ma prawo uzupełnić weksel kwotą stanowiącą sumę wymagalnej i zaległej należności głównej oraz wszelkich należności ubocznych. Zliczenie globalnej kwoty zadłużenia wierzyciela wekslowego następuje z chwilą wypełnienia weksla i przedstawienia weksla dłużnikowi do zapłaty.

Co do zasady istotą weksla jest jego obiegowy charakter, który umożliwia przenoszenie jego własności na inne osoby na drodze indosu.

Ułatwieniem w dochodzeniu praw z weksla indosowanego, przez nabywcę wierzytelności, jest to, że dochodzenie praw z weksla jest bezwarunkowe i oderwane od stosunku prawnego podstawowego, który został wekslem zabezpieczony oznacza to, że wystawca weksla nie będzie uprawniony aby skutecznie podnosić wobec osoby, która nabyła od remitenta prawa z weksla, zarzutów opartych na stosunku prawnym  z pierwotnym posiadaczem weksla.

Warunki szczególne dochodzenia praw z weksli mogą zostać przez strony stosunku podstawowego uregulowane jedynie w drodze deklaracji wekslowej.

W niektórych przypadkach wystawca weksla może zaznaczyć, że wystawiony przez niego weksel nie będzie mógł być przeniesiony na drodze indosu. Weksel taki powinien zawierać klauzulę „nie na zlecenie”.