Usługa nabywcy wierzytelności polegać ma zdaniem organów na uwolnieniu zbywcy od konieczności dochodzenia swych własnych wierzytelności. Organy podatkowe utożsamiają przy tym cesję wierzytelności z usługą ściągania długów (bądź factoringiem) niezależnie od tego, czy nabywca wierzytelności (cesjonariusz) będzie dalej we własnym zakresie odzyskiwał nabytą wierzytelność, czy też dokona dalszej odsprzedaży uprzednio nabytej wierzytelności.
Zdaniem Dyrektora IS w Poznaniu (interpretacja z 14.10.2010 r. ILPP1/443-816/10-2/NS) W pojęciu usług ściągania długów i faktoringu mieści się zatem m. in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub odsprzedaży. Usługa tego typu polegająca na „wyręczeniu” klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bez możliwości skorzystania ze zwolnienia. Z kolei Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji z 16.7.2009 (IBPP2/443-298/09/ASz) podkreślił, iż czynności polegające na zakupie wierzytelności wymagalnych od pierwotnego wierzyciela, w celu sprzedaży, zamiany lub windykacji na własny rachunek, powodują niewątpliwie „uwolnienie” cedenta od ciężaru egzekwowania wierzytelności i stanowią czynności odzyskiwania długów wyłączone ze zwolnienia od podatku od towarów i usług. Koncepcja odzyskiwania długów nie zależy bowiem od sposobu, w jaki odzyskiwanie się odbywa. Pojęcie odzyskiwania długów dotyczy jasno sprecyzowanych transakcji finansowych mających na celu uzyskanie zapłaty wierzytelności pieniężnej.
Cytowane wyżej interpretacje obrazują pogląd dominujący, jednak należy zauważyć, że Dyrektor IS w Katowicach w interpretacji z 21.5.2009 r. (IBPP2/443-345/09/EJ) stanął na stanowisku, iż Transakcja zawierana pomiędzy cedentem a cesjonariuszem polegająca na przelewie wierzytelności z cedenta na cesjonariusza, który przejmuje wierzytelność w celu jej realizacji we własnym imieniu, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co ma miejsce w niniejszej sprawie jest świadczeniem usługi w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług i stanowi czynność korzystającą ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie cyt. wyżej art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.
Należy podkreślić, iż także na tle orzecznictwa sądowego widoczne są rozbieżności w zakresie traktowania cesji wierzytelności. Także w tym przypadku utożsamia się niekiedy cesję wierzytelności z factoringiem/usługą ścigania długów. Na tle orzecznictwa uzależnia się zwykle kwestię opodatkowania VAT po stronie nabywcy wierzytelności od dalszego „przeznaczenia” nabytej wierzytelności. WSA w Krakowie w wyroku z 15.4.2011 r. (I SA/Kr 309/11) zaznaczył, iż nie ma wątpliwości co do tego, że nabycie wierzytelności w sytuacji, gdy celem jej nabycia nie jest ściągnięcie długu, ale np. przejęcie podmiotu sprzedającego wierzytelność, a także jej odsprzedanie, stanowi czynność kwalifikowaną do usług zwolnionych od opodatkowania ((tak: między innymi wyrok NSA z 16.2.2010 r. (I FSK 2104/08), wyrok WSA we Wrocławiu z 7.3.2011 r. (I SA/Wr 42/11), czy też wyrok WSA w Poznaniu z 18.8.2010 r. (I SA/Po 282/10)).
[page_break]
Istotne wątpliwości istnieją natomiast w przypadku, gdy nabywca wierzytelności decyduje się na jej egzekucję (ściągnięcie). Niestety sądy administracyjne nie zauważają przy tym, iż nabywca wierzytelności ściąga już „własną wierzytelność”, a nie w dalszym ciągu „cudzą wierzytelność” jak czyni to firma trudniąca się ściąganiem długów, co istotnie odróżnia przecież obrót wierzytelnościami od ściągania długów.
WSA w Warszawie w wyroku z 31.3.2011 r. (III SA/Wa 1815/10) zaznaczył, iż Dalsze czynności polegające na wyegzekwowaniu długu są związane z jego nabyciem i stanowią element usługi pośrednictwa finansowego, opodatkowanego stawką 22%. Stanowisko to jest odzwierciedleniem stanowiska NSA z 16.2.2010 r. (I FSK 2104/08), gdzie podniesiono, że usługi nabywania wierzytelności innych podmiotów, mimo że nie mają charakteru usług factoringu, ale realizowane są w celu ściągania długów (niezależnie od stopnia przejętego ryzyka wypłacalności dłużnika), podlegają opodatkowaniu VAT według stawki 22%. Odmienny pogląd wyraził natomiast NSA w wyroku z 12.1.2010 r. (I FSK 1627/08) uznając, iż (…) dalsze losy wierzytelności są poza tą transakcją. Jeżeli skarżący wyegzekwuje nabyty dług od dłużnika na swoją rzecz – trudno jest uznać, iż takie „ściągnięcie długu” konstytuuje jakąkolwiek usługę. Egzekwowanie własnych wierzytelności na swoją rzecz jest naturalnym elementem obrotu gospodarczego i usługi nie tworzy – nie można być bowiem jednocześnie usługobiorcą i usługodawcą.
W najbliższym czasie istotnych wskazówek w zakresie interpretacji pojęcia usług ściągania długów może udzielić podatnikom TSUE. W sprawie C-93/10 GFKL Financial Services AG Trybunałowi zostały bowiem przedstawione do rozstrzygnięcia pytania prejudycjalne, które dotyczą m.in. tej właśnie kwestii. Rozstrzygnięcie Trybunału może być tym bardziej istotne, gdyż NSA, który miał 8.11.2010 r. w składzie 7 sędziów podjąć uchwałę odnoszącą się do kwalifikacji czynności nabycia wierzytelności na gruncie VATU, właśnie z uwagi na ww. pytanie prejudycjalne postanowił wstrzymać się z rozstrzygnięciem aż do czasu zajęcia stanowiska przez TSUE.
Warto dodać, iż Trybunał w swym orzecznictwie nie odniósł się do tej pory do problematyki opodatkowania obrotu wierzytelnościami (cesji wierzytelności). Nie doprecyzował także co rozumie pod pojęciem ściągania długu, wskazując jedynie (ostatnio w sprawie AXA UK), iż pojęcie windykacji należności obejmuje czynności finansowe mające na celu zapłatę długu pieniężnego. Ponadto w sprawie C-175/09 AXA UK Trybunał przyjął – jak się wydaje – zbyt szeroką definicję ściągania długów, co może rzutować na wyroku w sprawie niemieckiej i spodziewanym rozstrzygnięciu NSA.
