Przepisy art. 11 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wymagają, aby warunki ustalane w transakcjach zawieranych przez podatnika z podmiotami powiązanymi nie odbiegały od warunków, jakie uzgodniłyby w porównywalnych transakcjach podmioty niezależne. Kontrola podatkowa warunków tych transakcji może doprowadzić do oszacowania i określenia dochodu wykazywanego przez podatnika. Oszacowanie przeprowadzane jest w celu wyznaczenia rynkowej wartości transakcji porównywanej następnie z wartością transakcji ustaloną przez podmioty powiązane. Określenie dochodu następuje w przypadku, gdy organy podatkowe uznają, że zastosowanie szczególnych warunków (znacznie różniących się od tych, które zostałyby ustalone przez podmioty niepowiązane) doprowadziło do zaniżenia lub nie wykazania przez podatnika dochodu (zaniżenia przychodów lub zawyżenia kosztów) uzyskiwanego z tych transakcji, tj. że ustalona wartość transakcji odbiega od jej wartości rynkowej.
W celu weryfikacji, czy wykazywany przez podatnika dochód został ustalony na podstawie rynkowej wartości transakcji i właściwie przypisany jej stronom, organy podatkowe dokonują oszacowania potencjalnych dochodów, jakich należałoby oczekiwać gdyby nie istniały przewidziane w przepisach powiązania. Pod warunkiem spełnienia przesłanek zawartych w art. 11 ust. 1 lub 4 Ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych [updop], organy podatkowe mogą określić wysokość dochodu i należnego podatku na podstawie przeprowadzonego oszacowania, tj. na podstawie rynkowej wartości transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi. „U podstaw regulacji zawartej w tym przepisie leży założenie, by wszelkie transakcje były zgodne z warunkami rynkowymi, tj. warunkami, jakie uzgodniłyby podmioty niezależne, znajdujące się w takiej samej lub w zbliżonej sytuacji.”1 W związku z tym, przychody i koszty z transakcji zawieranych przez podatnika z podmiotami powiązanymi podlegają określeniu, jeżeli zostały zaniżone lub nie wykazane ze względu na to, że ustalona wartość transakcji znacznie odbiega od jej wartości rynkowej.
„Zaniżenie dochodu (lub zawyżenie straty) może sprowadzać się do takiego kształtowania umów pomiędzy podmiotami powiązanymi (w sposób określony w ustawie) w wyniku, których następuje u jednej ze stron:
- zaniżenie przychodów,
- zawyżenie kosztów
i w efekcie uniknięcie płacenia podatku (lub jego zaniżenie) przez tę stronę.
W drodze oszacowania organ podatkowy określa zatem:
- kwotę zaniżonych przychodów i (lub)
- kwotę zawyżonych kosztów,
jak gdyby określone związki pomiędzy podatnikami nie istniały lub świadczenia pomiędzy nimi nie zostały wykonane.” 2
![\"\"](\"/u_files/kreska.jpg\")
1. Podatek dochodowy od osób prawnych, Komentarz 2007, Lidia Błystak, Bogusław Dauter, Ewa Madej, Artur Mudrecki, Małgorzata Niezgódka-Medek, Ryszard Pęk, Janusz Zubrzycki, Unimex – Oficyna wydawnicza, str. 231
2. Łódzki Urząd Skarbowy, interpretacja indywidualna z 12 sierpnia 2004 r. (II-2/423/240/GP/115/04)
