Nie zawsze określenie momentu wykonania czynności jest jednoznaczne. Przepisy przejściowe określają jak należy rozumieć „moment wykonania” w przypadku tzw. usług ciągłych, czyli takich, dla których ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń. Momentem wykonania jest wówczas upływ okresu rozliczeniowego. Dotyczyć to będzie przykładowo stale świadczonych usług najmu, leasingu, usług telekomunikacyjnych, ale również np. usług reklamowych, doradczych, gdy umowa została zawarta na dłuższy okres (bądź czas nieokreślony), a rozliczenia dokonywane są w okresach miesięcznych. Jeśli zatem umowy przewidują, że upływ okresu rozliczeniowego przypada z końcem miesiąca kalendarzowego, nie powinno być problemów z określeniem właściwej stawki VAT. Zgodnie z tą zasadą usługi najmu za grudzień 2010 r. będą opodatkowaną wg stawki 22%, a za styczeń wg 23% stawki.
Większe trudności pojawią się w sytuacji, gdy okresy rozliczeniowe uzgodnione w umowach nie są zbieżne z miesiącami kalendarzowymi, co oznacza, że jeden z okresów rozliczeniowych będzie przypadał na przełom roku 2010/2011. Wprowadzone w nowelizacji ustawy przepisy przejściowe przewidują w takim przypadku obowiązek podziału takiej czynności i zastosowanie dwóch stawek VAT: starej stawki do części usługi wykonywanej do końca 2010 r. oraz nowej stawki do części czynności wykonywanej w 2011 r. Jeśli będzie możliwe np. sczytanie stanu liczników dotyczących zużycia energii elektrycznej czy gazu na koniec 2010 r. a następnie na koniec okresu rozliczeniowego, wówczas podział czynności wg odpowiednich stawek będzie oparty na faktycznych wartościach wynikających ze zużycia energii/gazu. W dalszej kolejności przepisy przejściowe stanowią, iż jeśli nie jest możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności w tych okresach, uznaje się, że czynność wykonywana jest proporcjonalnie. Oznacza to, że np. kwotę należności za rozmowy telefoniczne wykonane w okresie 20 grudnia 2010 – 19 stycznia 2011 należałoby podzielić stosując odpowiednio stawkę: 22% do części odpowiadającej 12/31 wartości usługi oraz 23% do części odpowiadającej 19/31 łącznej wartości usługi wykonanej w całym okresie. Obie wartości powinny być natomiast wykazane w rozliczeniu VAT za okres, w którym powstaje obowiązek podatkowy z tytułu usług telekomunikacyjnych, czyli w terminie płatności faktury (który może np. przypadać na luty 2011 r.).
Wątpliwości budzi natomiast sytuacja, gdy faktura zostanie wystawiona „z góry” w 2010 r., natomiast dostawa towarów i wykonanie usługi (oraz płatność) będą miały miejsce w 2011 r. Taka sytuacja nie jest uregulowana w przepisach przejściowych. Niektóre organy podatkowe twierdzą, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z „pustą fakturą”, niedokumentującą czynności opodatkowanej, która nie kreuje obowiązku podatkowego, z czym trudno się zgodzić. Zgodnie z zasadą ogólną, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, a więc w tym przypadku w 2010 r. – w odniesieniu do całej wartości transakcji. W efekcie zatem powinna być stosowana stawka VAT właściwa w momencie wystawienia faktury, jednocześnie bez konieczności skorygowania kwoty podatku VAT w 2011 r. o różnicę wynikającą z zastosowania stawki nowej i starej. Wydaje się jednak, że organy podatkowe mogą kwestionować takie stanowisko i zobowiązać do podwyższenia kwoty podatku VAT należnego w 2011 r.
W podobnej sytuacji dotyczącej dostawy tzw. „mediów” (usługi telekomunikacyjne, energia elektryczna, gaz, ścieki etc.) przepisy przejściowe przewidują, że w przypadku gdy zostanie wystawiona faktura w 2010 r., która obejmuje okresy rozliczeniowe z 2011 r., korekta podatku VAT (na różnicę między zastosowaniem stawki starej i nowej) będzie mogła nastąpić w pierwszej fakturze wystawianej w 2011 r., nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od dnia zmiany stawki podatku, tj. do końca czerwca 2011 r. Trzeba jednak pamiętać, że w sytuacji dostawy „mediów” samo wystawienie faktury nie powoduje powstania obowiązku podatkowego (który rozpoznawany jest w terminie płatności), stąd konieczna jest korekta.
Analogicznie, obowiązek skorygowania 1% podatku VAT pojawi się w odniesieniu do usług najmu, dzierżawy, leasingu, usług transportowych, jeśli faktura zostanie wystawiona w 2010 r., a wykonanie usługi i płatność będą miały miejsce w 2011 r. Dla tych czynności również wystawienie faktury nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. Jednak tutaj ustawodawca nie przewidział przepisów przejściowych, zatem konieczne będzie wystawienie faktury korygującej 1% VAT.
Przepisy przejściowe nie odnoszą się też do zasad określania stawek VAT w przypadku korygowania sprzedaży dokonanej w 2010 r., gdy faktura korygująca będzie wystawiana w 2011 r. (np. z powodu zwrotu towaru, udzielenia rabatu etc.). Sytuacja ta nie budzi wątpliwości, gdyż z zasad ogólnych wynika, iż zawsze faktura korekta powinna być wystawiona z tą samą stawką, jaka wykazana była na fakturze pierwotnej. Niezasadne byłoby obniżenie podatku VAT w kwocie wyższej (według nowej stawki) w sytuacji, gdy z tytułu dostawy został zapłacony VAT według niższej stawki.
- Rozliczanie transakcji po zmianie stawek podatkowych oraz PKWiU, część 1
- Rozliczanie transakcji po zmianie stawek podatkowych oraz PKWiU, część 2
