Choć samego określenia „opłata półkowa” na próżno by szukać w tekstach obowiązujących ustaw, od kilku już lat robi ono wartą szczególnej uwagi „karierę” w praktyce prawa gospodarczego, w szczególności w relacjach handlowych łączących sieci sprzedaży detalicznej z ich dostawcami.
Odpowiednika tzw. opłat półkowych należy poszukiwać w przepisach obowiązującej od 1993 r. ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W 2002 r. wprowadzono do niej zakaz pobierania „innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży” stanowiący przykład nieuczciwego utrudniania innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. W myśl oficjalnego uzasadnienia u podstaw tej regulacji legło przekonanie „o naganności stosowanych przez duże sklepy praktyk pobierania dodatkowych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży”.
W rezultacie sprawy tzw. opłat półkowych stały się ostatnio przedmiotem coraz liczniejszych rozstrzygnięć cywilnych sądów gospodarczych. W konkretnych okolicznościach uznają one opłaty o charakterze promocyjnym czy marketingowym narzucane dostawcom za bezpodstawne.
Praktyki stosowane przez sieci handlowe mają również przełożenie na kwestie podatkowe, a sposób ich podatkowego ujęcia stał się przyczynkiem dla wydania wielu interpretacji podatkowych. Jedną z kwestii budzących najwięcej wątpliwości jest możliwość ujęcia w kosztach uzyskania przychodów poniesionych opłat.
Usługi promocyjno-marketingowe
Zasadniczo kosztem uzyskania przychodów są te wydatki, które zostały poniesione przez przedsiębiorców w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Niemniej w świetle przepisów nie uważa się za takie koszty poniesionych wydatków oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług, wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o podatku dochodowego od osób prawnych). Stąd dla zabezpieczenia możliwości zaliczenia ponoszonych ciężarów na rzecz sieci handlowych do kosztów uzyskania przychodów przedsiębiorcy ubiegają się o wydanie interpretacji indywidualnych, co niejednokrotnie kończy się uzyskaniem pozytywnej interpretacji.
Zasadniczo kosztem uzyskania przychodów są te wydatki, które zostały poniesione przez przedsiębiorców w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Niemniej w świetle przepisów nie uważa się za takie koszty poniesionych wydatków oraz wartości przekazanych rzeczy, praw lub wykonanych usług, wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy o podatku dochodowego od osób prawnych). Stąd dla zabezpieczenia możliwości zaliczenia ponoszonych ciężarów na rzecz sieci handlowych do kosztów uzyskania przychodów przedsiębiorcy ubiegają się o wydanie interpretacji indywidualnych, co niejednokrotnie kończy się uzyskaniem pozytywnej interpretacji.
Zazwyczaj tzw. opłaty półkowe pojawiają się w umowach pod pojęciem wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług promocyjno-marketingowych (np. jako usługi merchandisingowe, umieszczanie ogłoszeń w gazetkach reklamowych, rozpowszechnianie informacji o produkcie i dostawcy) mających na celu zwiększenie sprzedaży danych towarów. W efekcie przedsiębiorcy uzyskują z reguły od organów podatkowych potwierdzenie, że wydatki poniesione na świadczone na ich rzecz usługi stanowią koszty uzyskania przychodów. Takie stanowisko zaprezentowali m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z dnia 1 marca 2013 r., sygn. IPPB5/423-1263/12-2/KS oraz Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 5 kwietnia 2012 r., sygn. ITPB3/423-18b/12/AW. Ten ostatni analizując celowość wskazanych wydatków uznał, że „ich ponoszenie służy zwiększeniu zainteresowania produktami Spółki. Działania tego rodzaju niewątpliwie mogą zachęcać do nabywania jego produktów, zwiększając poziom ich sprzedaży realizowany przez Wnioskodawcę. Dodatkowo, opisane działania mogą służyć lepszej (bardziej efektywnej) współpracy z odbiorcami produktów Spółki, co może przyczynić się do ich częstszego nabywania przez te podmioty.” Zatem odpowiednie umowne sformułowanie opłat poparte uzyskaniem pozytywnej interpretacji podatkowej umożliwia ich zaliczenie do kosztów podatkowych. Stan ten trwa dopóty, dopóki obie strony umowy arbitralnie godzą się na wysokość i sam fakt ponoszenia tego rodzaju opłat.
Po rozstrzygnięciu sądu
Sytuacja zmienia się w razie ewentualnego sporu sądowego pomiędzy dostawcą a siecią handlową. Wówczas, gdy prawomocnym wyrokiem sądowym zapisy umowy nakładające na dostawcę obowiązek uiszczania tzw. opłat półkowych zostaną uznane za nieważne z mocy samego prawa, a sieć handlowa będzie zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych opłat, powstanie wątpliwość, co zrobić z uprzednio zaliczonymi do kosztów uzyskania przychodów wydatkami. W takiej sytuacji, jak podnosi się w piśmiennictwie, dostawca, który ujął wcześniej w kosztach uzyskania przychodów takie opłaty, będzie zobowiązany do rozpoznania przychodu z tytułu ich zwrotu przez tę sieć.Podstawa prawna:
art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.),
Ustawa z 5.7.2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1071)
Uzasadnienie do uchwały Senatu RP z 21.6.2002 r. – druk Sejmu RP IV kadencji nr 616 z 25.6.2002 r.
art. 12 ust. 4 pkt 6a, art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 851),
art. 14 ust. 3 pkt 3a, art. 22 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy z dnia 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 361)
Sytuacja zmienia się w razie ewentualnego sporu sądowego pomiędzy dostawcą a siecią handlową. Wówczas, gdy prawomocnym wyrokiem sądowym zapisy umowy nakładające na dostawcę obowiązek uiszczania tzw. opłat półkowych zostaną uznane za nieważne z mocy samego prawa, a sieć handlowa będzie zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranych opłat, powstanie wątpliwość, co zrobić z uprzednio zaliczonymi do kosztów uzyskania przychodów wydatkami. W takiej sytuacji, jak podnosi się w piśmiennictwie, dostawca, który ujął wcześniej w kosztach uzyskania przychodów takie opłaty, będzie zobowiązany do rozpoznania przychodu z tytułu ich zwrotu przez tę sieć.Podstawa prawna:
art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.),
Ustawa z 5.7.2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2002 r. Nr 126, poz. 1071)
Uzasadnienie do uchwały Senatu RP z 21.6.2002 r. – druk Sejmu RP IV kadencji nr 616 z 25.6.2002 r.
art. 12 ust. 4 pkt 6a, art. 15 ust. 1, art. 16 ust. 1 pkt 66 ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 851),
art. 14 ust. 3 pkt 3a, art. 22 ust. 1, art. 23 ust. 1 pkt 61 ustawy z dnia 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r., poz. 361)
