Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób prawnych wydatków na działalność innowacyjną w 2016 r.

Likwidacja ulgi na nabycie nowej technologii
Przede wszystkim z dniem 1 stycznia 2016 r. zlikwidowana została ulga na nabycie nowych technologii. Dotychczas umożliwiała ona odliczenie od podstawy opodatkowania wydatków (maksymalnie 50 proc.) poniesionych na nabycie niektórych rodzajów wartości niematerialnych i prawnych, spełniających rygorystyczne kryteria innowacyjności. Oznaczały one, że nowe technologie powinny były umożliwiać wytwarzanie nowych bądź udoskonalonych wyrobów lub usług oraz nie mogły być wykorzystywane na świecie dłużej niż w ciągu ostatnich 5 lat (co wymagało potwierdzenia przez opinię niezależnej od podatnika jednostki naukowej). Ulgę można było rozliczyć za kolejno następujące po sobie trzy lata podatkowe, licząc od końca roku, w którym nowe technologie wprowadzono do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Kwota odliczeń nie mogła przekroczyć w danym roku kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z działalności gospodarczej.
Ulga na nabycie nowych technologii była wielokrotnie krytykowana. Wskazywano, że nie motywuje ona polskich przedsiębiorców do działalności innowacyjnej i twórczej, a jedynie do wykorzystywania przez nich wiedzy technologicznej wypracowanej przez inne, na ogół zagraniczne, podmioty.
Przepisy przejściowe
Mimo likwidacji ulgi na nabycie nowych technologii, możliwe jest skorzystanie przez podatników z tej preferencji na podstawie przepisów przejściowych.
Wskazują one, że podatnicy, którzy nabyli prawo do odliczenia wydatków poniesionych na nabycie innowacyjnych wartości niematerialnych i prawnych przed końcem roku podatkowego rozpoczętego przed dniem 1 stycznia 2016 r., zachowują prawo do tych odliczeń po dniu 31 grudnia 2015 r. w zakresie i na zasadach określonych w zlikwidowanych przepisach. Zatem przedsiębiorcy, którzy nabyli prawo do odliczenia wydatków poniesionych na nabycie nowych technologii przed dniem 1 stycznia 2016 r., mogą rozliczyć je na starych, preferencyjnych zasadach.
Ponadto podatnicy, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy, i rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2016 r. oraz zakończy się po dniu 31 grudnia 2015 r., stosują do końca przyjętego przez siebie roku podatkowego przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r. Zatem podatnicy ci mają prawo do skorzystania ze zlikwidowanej ulgi na nabycie nowych technologii.
Nowa ulga na badania i rozwój
Ogólne zasady

Nowa ulga, wprowadzona do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, dotyczy działalności badawczo-rozwojowej, zdefiniowanej jako działalność twórcza obejmująca badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowana w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Zgodnie z przyjętą ustawą podatnik prowadzący działalność badawczo-rozwojową może odliczyć od podstawy opodatkowania wydatki na koszty kwalifikowane. Ponadto, wydatki te mogą stanowić dla podatnika koszt uzyskania przychodów (wprowadzona ulga na badania i rozwój nie wyłączyła ich z kosztów). Oznacza to, że nowa ulga umożliwia odpisanie wydatków kwalifikowanych w koszty uzyskania przychodów i jednocześnie pozwala na pomniejszenie podstawy opodatkowania przez odliczenie części kosztów kwalifikowanych.
Wydatki kwalifikowane
Ustawodawca szczegółowo określił, jakie wydatki mogą być uznane za koszty kwalifikowane. Zalicza się do nich tylko i wyłącznie:

  • wydatki związane z pracownikami (wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne) zatrudnionymi w celu realizacji prac badawczo-rozwojowych;
  • koszty materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;
  • ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, a także koszty związane z pozyskiwaniem wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych przez jednostki naukowe (za jednostki naukowe uważa się podmioty w rozumieniu ustawy o zasadach finansowania nauki);
  • koszty korzystania z aparatury naukowo-badawczej. Aparatura ta musi być wykorzystywana wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej oraz korzystanie z niej nie może wynikać z umowy zawartej z podmiotem powiązanym.
Mimo, że katalog wydatków kwalifikowalnych został określony dość szeroko, należy mieć na uwadze, że kwota tych wydatków nie może przekroczyć określonych limitów: (i) 30 proc. kosztów na wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne oraz (ii) 20 proc. (mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa) lub 10 proc. (duże) pozostałych kosztów.
Odpisy amortyzacyjne
W ramach ulgi kosztem kwalifikowanym będą również odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej.
Oznacza to, że jeżeli w ramach tej działalności podatnik ponosi koszty kwalifikowane w postaci odpisów amortyzacyjnych to stanowią one koszt podatkowy, mimo odliczenia części kosztów kwalifikowanych od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych. Zasada ta nie dotyczy samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością.

Ograniczenia

Nowa ulga na badania i rozwój nie dotyczy przedsiębiorstw ulokowanych w specjalnych strefach ekonomicznych. Prawo do odliczenia nie przysługuje bowiem podatnikom, jeżeli prowadzą oni w danym roku podatkowym działalność na podstawie zezwolenia na terenie strefy.
Wydatki kwalifikowane nie podlegają również odliczeniu, jeżeli zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie. Zatem jeżeli przedsiębiorca skorzysta z finansowania zewnętrznego (np. ze środków unijnych) na prowadzoną działalność badawczo-rozwojową, wówczas wykluczona jest możliwość odliczenia tych wydatków w ramach nowej ulgi podatkowej.
Należy zwrócić również uwagę na ograniczenia związane z prowadzeniem podstawowych badań naukowych. Są to oryginalne prace badawcze, eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktach bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne. Zgodnie z przepisami wydatki kwalifikowane ponoszone w ramach badań podstawowych podlegają odliczeniu tylko pod warunkiem, że są prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową. Zatem gdy podatnicy samodzielnie prowadzą badania podstawowe, wydatki na nie poniesione nie będą kwalifikowały się do ulgi podatkowej. Pozostałe badania (inne niż podstawowe, np. stosowane czy przemysłowe) wchodzą w zakres wydatków kwalifikowanych uprawniających do ulgi nawet jeżeli są prowadzone samodzielnie przez podatnika.
Podkreślenia wymaga również fakt, że kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty dochodu podatnika z działalności gospodarczej. W przypadku, gdy podatnik poniósł za rok podatkowy stratę lub wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia odpowiednio w całej kwocie lub pozostałej części będzie można dokonać w zeznaniach za kolejno następujące po sobie trzy lata podatkowe następujące bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia.
Ewidencja
Ustawodawca nałożył na podatników chcących skorzystać z odliczenia wydatków kwalifikowalnych obowiązek prowadzenia oddzielnej ewidencji, która pozwoli na wyodrębnienie tych kosztów w wydatkach na działalność badawczo-rozwojową.
Zwolnienie dla zbycia udziałów spółek prowadzących działalność badawczo-rozwojową
Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca oprócz ulgi na badania i rozwój wprowadził także preferencje dla niektórych spółek inwestycyjnych (podwyższonego ryzyka). Będą one mogły skorzystać ze specjalnego zwolnienia podatkowego dla dochodów uzyskanych ze zbycia udziałów (akcji) w spółkach kapitałowych prowadzących działalność badawczo-rozwojową, które zostały nabyte w 2016 lub 2017 r. Skorzystanie z tego zwolnienia jest możliwe po spełnieniu łącznie następujących warunków: (i) wyłącznym przedmiotem działalności spółki zbywającej jest dokonywanie inwestycji finansowych, (ii) co najmniej 75% wartości bilansowej aktywów spółki zbywającej musi zostać zainwestowana w aktywa kwalifikowane, (iii) wartość kwalifikowanych aktywów spółki zbywającej nie przekracza 50 mln euro według ceny nabycia, (iv) spółka zbywająca posiada bezpośrednio, nieprzerwanie przez okres 2 lat nie mniej niż 10% udziałów spółki zbywanej, (v) spółka zbywana podlega w Polsce, UE lub EOG opodatkowaniu podatkiem dochodowym, (vi) spółka zbywana nie jest uznawana za zagraniczną spółkę kontrolowaną (CFC) oraz (vii) spółka zbywana nie prowadziła działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów opodatkowanych akcyzą ani działalności handlowej.
Kolejna nowelizacja?
Nowa ulga badawczo-rozwojowa, podobnie jak poprzednio obowiązująca preferencja na nabycie nowych technologii, jest również szeroko krytykowana jako niewystarczająca zachęta dla prowadzenia ryzykownej i kosztownej działalności w zakresie innowacji. Podnosi się, że poziom odliczeń wydatków kwalifikowalnych jest zdecydowanie za niski, niepotrzebnie różnicuje się limity odliczeń między mikro, małymi, średnimi a dużymi przedsiębiorstwami, że okres trzech lat na skorzystanie z ulgi jest za krótki, oraz że przedsiębiorstwa, których nie stać na prowadzenie własnych badań, pozbawia się możliwości skorzystania ze starej ulgi na nabycie nowych technologii i nie oferuje niczego podobnego w zamian.
Z tego względu wprowadzone ulgi, zdaniem ekspertów, nie pomogą w realizacji zobowiązań Polski wobec Komisji Europejskiej. Zgodnie z nimi do 2020 r. wydatki na działalność badawczo-rozwojową mają wzrosnąć niemal dwukrotnie (z 0,9 proc. PKB do 1,7 proc. PKB).
Należy jednak zauważyć, że zgodnie z doniesieniami prasowymi, planowane jest powołanie Rady ds. Innowacyjności, której zdaniem będzie wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących działalności innowacyjnej – w tym zachęt podatkowych dla tego typu działalności. Możliwe jest więc, że stan prawny w zakresie wspierania badań i rozwoju ulegnie wkrótce kolejnym, istotnym zmianom.

Dodaj komentarz