Od 1 stycznia 2014 r. uchylony zostanie art. 19 ustawy o VAT i wprowadzony w to miejsce zostanie art. 19a ustawy o VAT. Zatem zostaną uchylone w całości obecnie obowiązujące przepisy art. 19 ustawy o VAT, określające zarówno ogólną zasadę momentu powstania obowiązku podatkowego (na chwilę wydania towaru lub wykonania usługi, a jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, na chwilę wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi), jak również regulujące szczególny moment powstania obowiązku podatkowego (m.in. w przypadku usług transportowych, spedycyjnych, budowlanych, najmu, dzierżawy, leasingu, dostawy mediów).
W wchodzącym życie od 1 stycznia 2014 r. art. 19a ust. 1 ustawy ma być wprowadzona generalna zasada, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstawać będzie z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Zatem podatek VAT będzie wymagalny z momentem dokonania czynności opodatkowanej i zostanie co do zasady rozliczony za okres, w którym transakcja będzie zrealizowana. Tym samym wprowadzenie nowej zasady ogólnej będzie miało istotne znaczenie do tych przypadków, w których sprzedaż dokonywana jest pod koniec miesiąca i wystawienie faktury w kolejnym miesiącu (w terminie 7 dni od dnia dokonania czynności) obecnie powoduje przeniesienie momentu powstania obowiązku podatkowego na następny okres rozliczeniowy (zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy o VAT). Oznacza to, co do zasady, brak powiązania momentu powstania obowiązku podatkowego z datą wystawienia faktury.
W znowelizowanych przepisach zakłada się również zastosowanie powyższej zasady ogólnej do usługi częściowej. W myśl proponowanego art. 19a ust. 2 ustawy usługę będzie uznawać się za wykonaną również w przypadku wykonania usługi częściowej, przez którą należało będzie rozumieć określoną część podzielnej w sensie gospodarczym usługi, dla której to części określono zapłatę. Przepis ten może dotyczyć np. usług budowlanych, które mogą być przyjmowane częściowo i rozliczane za poszczególne etapy budowy.
Ponadto w nowelizacja ustawy przewiduje (art. 19a ust. 3), iż usługi, dla których w związku z ich świadczeniem, ustalane będą następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznawane będą za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności, do momentu zakończenia świadczenia tych usług. Usługi świadczone w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla których w związku z ich świadczeniem, w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, będzie się uznawać za wykonane z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tych usług.
Podkreślić należy, iż ww. przepis art. 19a ust. 3 będzie znajdował zastosowanie do dostawy towarów, z wyjątkiem wydania towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione (art. 19a ust. 4). Wobec tego art. 19a ust. 4 ustawy będzie miał zastosowanie m.in. do dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego.
Również otrzymanie całości lub części zapłaty przed dokonaniem dostawy towarów lub wykonaniem usługi będzie rodziło powstanie obowiązku podatkowego. Zgodnie z przepisem art. 19a ust. 8 ustawy jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi podatnik otrzyma całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do kwoty otrzymanej zapłaty. Należy wskazać, że zgodnie z uzasadnieniem Ministerstwa Finansów do zmian w podatku VAT powyższa zasada, w odróżnieniu do obecnego stanu prawnego, będzie mieć zastosowanie do wszystkich przypadków powstania obowiązku podatkowego określonych w art. 19a ust. 1 -7 ustawy i dotyczyć będzie również zaliczek w dostawach energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego.
W art. 19a ust. 5 ustawy, proponowane są szczególne zasady określające moment powstania obowiązku podatkowego. W pkt 1 tego przepisu wymienione są przypadki, gdy obowiązek podatkowy będzie powstawał z chwilą zapłaty. Dotyczyć to będzie:
a) dostawy towarów na podstawie umowy komisu dokonanej przez komitenta komisantowi,
b) przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie,
c) dokonywanej w trybie egzekucji dostawy towarów, o której mowa w art. 18,
d) świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług,
e) dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, o których mowa w art. 29a ust. 1;
f) świadczenia usług zwolnionych zgodnie z art.. 43 ust. 1 pkt 37-41 od podatku.
Drugim odstępstwem od zasady ogólnej jest pkt 2 art. 19a ust. 5 ustawy. W myśl tego przepisu obowiązek podatkowy będzie powstał z upływem miesiąca, w którym wystawiona zostanie faktura z tytułu:
a) świadczenia usług budowalnych lub budowalno-montażowych,
b) dostawy książek drukowanych (PKWiU ex 58.11.1) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów, drukowanych (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1),
c) czynności polegających na drukowaniu książek (PKWiU ex 58.11.1) – z wyłączeniem map i ulotek – oraz gazet, czasopism i magazynów (PKWiU ex 58.13.1 i PKWiU ex 58.14.1), z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.
W przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 2, gdy podatnik nie wystawi faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy będzie powstał z upływem miesiąca, w którym upłyną terminy na wystawienie faktury. Natomiast zgodnie z art. 106i ust. 4 i 5 ustawy fakturę będzie należało wystawić nie później niż:
1) 30 dnia od dnia wykonania usług usług budowalnych lub budowalno-montażowych;
2) 60 dnia od dnia wydania towarów – w przypadku dostawy książek drukowanych (a jeżeli umowa przewiduje rozliczenie zwrotów tych wydawnictw – 120 dnia od pierwszego dnia wydania tych towarów);
3) 90 dnia od dnia wykonania czynności polegającej na drukowaniu książek.
Oceniając opisywane zmiany przyznać należy, iż upraszczają one znacznie przepisy w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego w stosunku do obecnie obowiązujących regulacji w tym zakresie.
