Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Odpowiadając na pytanie podatnika, czy czynność podziału przez wydzielenie i przeniesienie na nowo powstałą spółkę części majątku spółki dzielonej w trybie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h. (w sprawie chodziło o budynek wraz z prawem użytkowania gruntu) podlega opodatkowaniu VAT Minister Finansów w interpretacji indywidualnej stwierdził, że czynność taka podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż wyodrębnienie majątku celem przekazania innej spółce jest traktowane jako działalność gospodarcza.

Innego zdania był Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazując, że opisana czynność nie jest działalnością gospodarczą, gdy zważyć, że nie jest ona ani czynnością producencką, ani handlową i nie jest usługą, czynnością rolniczą czy też czynnością charakterystyczną dla wolnych zawodów. WSA stwierdził ponadto, że podział, o którym mowa w art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h. jest związany z przeniesieniem udziałów z jednej spółki do drugiej, co dla spółki dzielonej skutkuje oderwaniem części jej majątku do nowego podmiotu prawnego z jednoczesnym spadkiem ilości i wartości udziałów stanowiących jej kapitał zakładowy. Majątek jest przekazywany pod tytułem darmym, a spółka dzielona nie otrzymuje nic w zamian, za to jej dotychczasowi wspólnicy (akcjonariusze) przechodzący wraz z udziałami (akcjami) do nowej spółki posiadają pokrycie dla swoich praw w uzyskanym od spółki dzielonej majątku. Skoro więc czynność taka ma charakter nieodpłatny – to nie może ona być czynnością zarobkową, o której mowa w art. 15 ust. 2 u.p.t.u.¹

Argumenty te nie przekonały NSA, który w prezentowanym wyroku stwierdził, że stanowisko WSA oparte było na błędnej wykładni art. 15 ust. 2 u.p.t.u. W szczególności za błędny uznano pogląd sądu pierwszej instancji, że działalność gospodarcza, o której mowa w tym przepisie, nie obejmuje czynności nieodpłatnych.

Teza
Na podstawie uzasadnienia prezentowanego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Czynność określona w art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h., nie będąca zbyciem przedsiębiorstwa lub zakładu (oddziału), nie pozostaje poza dyspozycją art. 15 ust. 2 u.p.t.u.”

Komentarz
W omawianym wyroku NSA stwierdził przede wszystkim, że w art. 15 ust. 2 u.p.t.u. cel zarobkowy przypisany został przez ustawodawcę jedynie w odniesieniu do wykorzystywania towarów lub wartości niematerialnych w sposób ciągły. Cel taki nie jest natomiast konieczny dla działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 zdanie 1 u.p.t.u. Wręcz przeciwnie – z art. 15 ust. 1 ustawy wynika, że podatnikami są m.in. osoby prawne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Stąd też uznanie przez sąd pierwszej instancji, że cel zarobkowy danej czynności jest elementem niezbędnym dla zaliczenia tej czynności do działalności gospodarczej stanowi wykładnię rozszerzającą, wykraczającą w sposób nieuprawniony poza treść art. 15 ust. 1 i 2 u.p.t.u.

Za błędny NSA uznał również pogląd, że czynność nieodpłatna, niejako automatycznie, nie może być wykonana dla celów zarobkowych. Jako przykład podano w uzasadnieniu wyroku nieodpłatne przekazywanie materiałów reklamowych czy promocyjnych. Czynności marketingowe tego typu są wykonywane z zamiarem uzyskania przychodów, a więc w celach zarobkowych.

Jeśli więc czynność podziału przez wydzielenie i przeniesienie na nowo powstałą spółkę części majątku spółki dzielonej w trybie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h. nie dotyczy przedsiębiorstwa lub jego części, o których mowa w art. 6 pkt 1 u.p.t.u. – to brak jest podstaw do uznania, że czynność taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przeniesienie (w ramach takiej czynności) prawa użytkowania wieczystego do gruntu ze spółki dzielonej na istniejącą lub nowoutworzoną wypełnia dyspozycję art. 8 ust. 2 u.p.t.u. (usługa), zaś przeniesienie własności budynku dyspozycję art. 7 ust. 2 tej ustawy (dostawa towaru).

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)