Jedną z najistotniejszych cech umów zawieranych na odległość jest brak jednoczesnej obecności stron umowy przy jej zawarciu, co spowodowane jest okolicznością zawierania umowy przy pomocy technik komunikowania się na odległość. Przy czym po stronie konsumenta leży obowiązek udowodnienia, że umowa została zawarta na odległość.
Ustawodawca w art. 6 ust. 1 Ustawy umieścił katalog, który jednocześnie nie jest wyliczeniem enumeratywnym, środków technicznych, za pośrednictwem których może dojść do zawarcia umowy na odległość. W tym przykładowym zbiorze znalazły się m.in. elektroniczny formularz zamówienia, list seryjny w postaci elektronicznej, reklama w postaci elektronicznej, poczta elektroniczna lub inne środki komunikacji elektronicznej, które określone ustawą z dnia 18 lipca 2002 r., o świadczeniu usług drogą elektroniczną. W tym miejscu istotnym jest przywołanie znaczenia nadanego przez ustawodawcę pojęciu: „środki komunikacji elektronicznej”. W rozumieniu przywołanej powyżej ustawy (art. 2 pkt 5) środkami komunikacji elektronicznej są rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną. Definicja środków komunikacji elektronicznej ma zatem charakter funkcjonalny, co oznacza, że nawiązuje ona do funkcji tych urządzeń, a nie do konkretnych rozwiązań technicznych istniejących w danej chwili.
Jednym z pierwszych uprawnień zastrzeżonych na rzecz konsumenta jest ustanowienie w art. 6 ust. 4 Ustawy zakazu posługiwania się środkami porozumiewania się na odległość w celu złożenia propozycji zawarcia umowy, które będzie odbywało się na koszt konsumenta. W przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę tego zakazu, wydaje się, iż konsument mógłby żądać zwrotu kosztów jakie poniósł na de facto sfinansowanie umożliwienia przedsiębiorcy przedstawienia propozycji zawarcia umowy.
Kolejnym z praw o fundamentalnym znaczeniu przysługującym kupującemu konsumentowi jest prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość, bez wskazania przyczyn w terminie 10 dni (art. 7 ust. 1 Ustawy). Prawo odstąpienia konsument wykonuje poprzez złożenie oświadczenia woli, które skierowane jest do przedsiębiorcy, i z którego będzie wynikać wola konsumenta odstąpienia od umowy. Termin dla złożenia oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość został określony w art. 10 ust. 1 Ustawy i liczony jest od dnia wydania rzeczy. Należy zwrócić uwagę na sposób liczenia 10- dniowego terminu.
Primo przedsiębiorca zobowiązany jest do poinformowania konsumenta o przysługującym mu prawie do odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni, przy zastrzeżeniu wyjątków wynikających z art. 10 ust. 3 Ustawy.
W sytuacji gdy przedsiębiorca zaniecha wykonania obowiązku poinformowania kupującego o prawie odstąpienia, stosownie do art. 10 ust. 2 Ustawy, konsument może odstąpić od umowy w terminie 3 miesięcy od dnia wydania rzeczy, a gdy umowa dotyczy świadczenia usług – od dnia jej zawarcia. jeżeli jednak przedsiębiorca po rozpoczęciu biegu tego terminu otrzyma informacje, o których mowa w art. 9 ust. 1 Ustawy, wtedy termin 3-miesięczny ulega skróceniu do dziesięciu dni od tej daty.
Co do samego złożenia oświadczenia przez konsumenta o odstąpieniu od umowy, to pojawia się w doktrynie pogląd, iż „oświadczenie o odstąpieniu od umowy powinno dotrzeć do przedsiębiorcy przed upływem terminu, po upływie którego prawo do jego złożenia wygasa. W konsekwencji, oświadczenie o odstąpieniu wysłane przed upływem terminu, które dotarło jednak do przedsiębiorcy po jego upływie, nie może być uznane za skutecznie złożone” (por. Łaszczuk Maciej, Szpara Justyna „Terminy do odstąpienia od umowy w ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów. Teza nr 1”. Palestra z 2001 r. nr 3-4).
Problem ten oraz kolejne uprawnienia konsumenta zostaną rozwinięte w kolejnych artykułach dotyczących przedmiotowego tematu.
