Zgodnie z art. 509 § 1 Kodeksu Cywilnego (dalej: KC)² Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Przelew wierzytelności nie jest wyodrębnioną w przepisach kodeksu umową nazwaną, w świetle art. 510 § 1 KC przeniesienie wierzytelności na nabywcę może nastąpić na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności. W odróżnieniu od ściągania długów zbywca akceptuję, iż odzyskuje zwykle niewielką część wierzytelności, ma ono jednak charakter definitywny. Nabywca wierzytelności (cesjonariusz) nabywa ją: (1) bądź to celem dalszej odsprzedaży z zyskiem; (2) bądź wyegzekwowania we własnym zakresie (w tym sensie egzekwuje już „własną wierzytelność”, a nie cudzą wierzytelność jak czyni do firma trudniąca się zawodowo ściąganiem długów).

Na gruncie polskiej praktyki podatkowej w zasadzie bezsporne jest, iż na tle ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU)³ sprzedaż własnych wierzytelności nie podlega opodatkowaniu VAT. Transakcja ta nie stanowi ani dostawy towarów ani świadczenia usług, dlatego też znajduje się poza zakresem VAT jako czynność nie podlegająca VAT.

W przypadku sprzedaży własnych wierzytelności (złych długów) nie dochodzi do świadczenia usług za wynagrodzeniem przez „sprzedawcę” swych własnych wierzytelności. Trudno uznać za działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 VATU działalnie polegające na sprzedaży swych własnych wierzytelności po obniżonej cenie (zwykle znacznie niższej od ich wartości nominalnej wynikającej z zawartych uprzednio z kontrahentami umów cywilnoprawnych). Innymi słowy nie jest to w żaden sposób działalność polegająca na wytworzeniu jakiejkolwiek „wartości dodanej”, lecz skutkuje de facto dla sprzedawcy tych wierzytelności stratą w porównaniu z ich wartością nominalną wynikającą z transakcji podlegających VAT (dostawy towarów, świadczenia usług), które to sam ten podatnik uprzednio zrealizował.
Powyższy pogląd znajduje uzasadnienie na gruncie orzecznictwa sądów administracyjnych oraz interpretacji MF. Z uwagi na fakt, iż pomimo istotnej zmiany konstrukcji przepisów stan prawny w tym zakresie nie uległ zmianie z dniem 1.1.2011 r. wyroki sądów administracyjnych, jak i interpretacje MF pozostają nadal aktualne. NSA w wyroku z 16.2.2010 r. (I FSK 2104/08) stwierdził jednoznacznie, iż zbywca własnej wierzytelności nie świadczy żadnej usługi na rzecz nabywcy. Analogiczne stanowisko zajął WSA w Warszawie w wyroku z 18.6.2009 r. (sygn. III SA/Wa 696/09), czy też WSA w Gliwicach w wyroku z 27 10.2009 r. (sygn. III SA/Gl 866/09).

Tożsame poglądy można odnaleźć w interpretacjach MF. Dyrektor IS w Warszawie w interpretacji z 29.3.2010 r. (IPPP1/443-147/10-4/AW) stanął na stanowisku, że sprzedaż własnej wierzytelności na rzecz innego podmiotu gospodarczego nie podlega u sprzedawcy opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Dyrektor IS w Bydgoszczy w interpretacji z 2.2.2010 r. (sygn. ITPP1/443-1085a/09/DM) podkreślił, iż Zbycie własnych wierzytelności nie stanowi również świadczenia usługi, ponieważ jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi). Skoro sprzedaż własnej wierzytelności nie podlega opodatkowaniu u zbywcy, to także aport własnej wierzytelności nie podlega opodatkowaniu. Potwierdził to także między innymi Dyrektor IS w Bydgoszczy w cytowanej interpretacji
z 2.2.2010 r. podkreślając, iż wniesienie do spółki aportu w postaci własnej wierzytelności nie podlega VAT, ponieważ nie jest to dostawa towaru ani świadczenie usługi w rozumieniu VATU.

1) W. Czachórski, Zobowiązania. Zarys Wykładu, Warszawa 2007 r., s. 394.
2) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.).
3) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.).