1) dostawy złomu;
2) przeniesienia uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych, o których mowa w ustawie z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784, z 2008 r. Nr 199, poz.1227 oraz z 2009 r. Nr 215, poz. 1664).
Dla potrzeb niniejszego artykułu, przeanalizujemy tę zmianę w zakresie pierwszej z tych dwóch transakcji – dostawy złomu.
Przede wszystkim należy wskazać, że ten nowy schemat wystąpi w każdej dostawie złomu. Ustawodawca wprowadził kilka ograniczeń, które warunkują zastosowanie tego nowego schematu opodatkowania (został on nazwany „odwrotnym obciążeniem”).
Przede wszystkim dostawa złomu musi mieć miejsce na terytorium Polski, czyli zgodnie z zasadami ustalania miejsca opodatkowania (art. 22 i nast. ustawy o VAT), dostawy te zostały wykonane na terytorium Polski, gdyż tylko wówczas podlegają one obowiązkowi podatkowemu w Polsce.
Poza tym, sprzedawca (dostawca złomu) musi być podatnikiem w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT, co oznacza, że powinien on dokonywać takiej czynności w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Należy zaznaczyć, że ten nowy schemat rozliczania VAT nie będzie miał zastosowania do transakcji, jeżeli sprzedawca będzie korzystał ze zwolnienia podmiotowego, o którym mowa w art. 113 ust. 1 lub 9 ustawy o VAT (zwolnienie z rocznym limitem sprzedaży do 150.000 zł). Wobec faktu, że w tym schemacie nabywca płaci (rozlicza) VAT za sprzedawcę, to musi wystąpić podatek należny. W przypadku np. dostawy złomu przez podatnika podmiotowo zwolnionego od VAT taki obowiązek nie wystąpiłby, a to oznacza, że żaden podatek VAT nie powinien podlegać rozliczeniu (nieważne czy przez sprzedawcę, czy też przez nabywcę).
Dla dostawców złomu został również wskazany dodatkowy warunek – dostawa nie może korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT (tzw. dostawa towarów używanych przez podatnika przez okres co najmniej 6 miesięcy). Uzasadnienie jest identyczne jak w przypadku zwolnienia podmiotowego – skoro transakcja korzystałaby ze zwolnienia od VAT, to nikt (sprzedawca ani nabywca) nie powinien rozliczać podatku należnego, gdyż od niej nie wykazuje się podatku.
Takie są ograniczenia dotyczące sprzedawcy oraz samej transakcji. Jednak ustawodawca wprowadził jeszcze ograniczenia dotyczące nabywcy. Skoro to nabywca musi rozliczyć podatek należny (niejako robi to za sprzedawcę), to musi on być także podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT (art. 15). Ważne jest, aby był podatnikiem VAT i dokonał zakupu w ramach swojej działalności gospodarczej (na potrzeby tej działalności). Jeżeli nabywca nie będzie spełniał warunku podmiotowego, to wówczas ten specjalny schemat opodatkowania nie będzie miał zastosowania i sprzedawca będzie musiał wystawić fakturę VAT na takich samych zasadach jakby sprzedawał każdy inny towar, czyli w tej fakturze będzie musiał być wykazany podatek należny od sprzedaży. Oczywiście to oznacza, że sprzedaż np. złomu przez podatnika VAT dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, która miałaby być udokumentowana fakturą, musi być udokumentowana fakturą VAT wystawioną przez sprzedawcę z wykazaną właściwą stawką (23%) i kwotą podatku.
Z przepisów wynika, że ten schemat opodatkowania ma zastosowanie w przypadku każdego nabywcy prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT. Nie jest to poprawna interpretacja (chociaż gramatycznie przepis jest tak zapisany) a jedynie błąd ustawodawcy. Nabywca powinien być „polskim” podatnikiem (siedziba, stałe miejsce prowadzenia działalności albo stałe miejsce zamieszkania nabywcy powinno być na terytorium Polski).
Moim zdaniem, w transakcjach międzynarodowych, których przedmiotem byłaby dostawa złomu, należy stosować takie same reguły jakby to była „zwykła” dostawa towarów. Zatem, jeśli np. wystąpi eksport złomu (dostawa z Polski poza granice UE), to sprzedawca powinien rozpoznać stawkę 0%, o ile będzie miał odpowiednie dokumenty celne potwierdzające wywóz towaru, i wykazać w deklaracji w pozycjach właściwych dla eksportu towarów a nie w pozycji 41 deklaracji. Identycznie sprzedawca powinien się zachować w przypadku dostawy dla podatnika z innego kraju UE; w tym wypadku dojdzie do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT), do której dostawca może zastosować stawkę 0% po spełnieniu warunków, o których mowa w art. 42 ustawy o VAT i wykazać ją w poz. 31 deklaracji.
