Jakie są jednak konsekwencje, jeżeli podatnik nie wystawi faktury w przewidzianym terminie? Czy taki błąd jest karalny, na gruncie Kodeksu karno-skarbowego (dalej: Kks).

W Kks nie ma przepisu, który wprost penalizowałby nieterminowe wystawienie faktury. Jedynym przepisem, który może być podstawą do nałożenia kary za nieterminowe wystawienie faktury, jest art. 62 §1 Kks – „Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.”

Powyższy przepis penalizuje między innymi niewystawienie faktury wbrew obowiązkowi oraz wystawienie faktury w sposób wadliwy.
Interpretacja pierwszego z powyżej wymienionych czynów – niewystawienie faktury – nie powinna budzić wątpliwości. Jeżeli podatnik nie wystawi w ogóle faktury, mimo dokonania sprzedaży i mimo obowiązku wystawienia faktury, jaki ciążył na nim, wówczas popełni on czyn zabroniony (przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, w zależności od tego czy jest to czyn mniejszej wagi, czy nie).

W sytuacji natomiast, kiedy podatnik wystawi fakturę, ale dopiero po upływie np. 6 miesięcy od dokonania sprzedaży, wówczas podatnik może narazić się na zarzut wystawienia faktury w sposób wadliwy. Pojęcie wadliwego wystawienia faktury nie jest zdefiniowane w Kks, gdzie zdefiniowane jest wyłącznie pojęcie wadliwej księgi podatkowej (art. 53 §23 Kks: „Księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa”). W mojej ocenie tak też należy rozumieć wystawienie faktury w sposób wadliwy – będzie to więc wystawienie faktury niezgodnie z przepisami prawa. Tak też rozumieją pojęcie wadliwego wystawienia faktury organy podatkowe: zgodnie z odpowiedzią Ministra Finansów na interpelację poselską (znak SPS-024-606/06), „Dla potrzeb prawidłowego stosowania przepisów prawa karnego skarbowego wystarczające będzie posłużenie się zawartą w art. 53 § 23 Kks definicją, zgodnie z którą księga wadliwa jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa. Znamię wadliwego sposobu wystawienia faktury lub rachunku, należy ujmować zatem jako wystawienie w sposób niezgodny z przepisem prawa. Wystawienie faktury lub rachunku niezgodnie z przepisem prawa to naruszenie wymogów wynikających nie tylko z ustawy, ale z przepisów niższej rangi, wydanych z upoważnienia ustawy i w zakresie tego upoważnienia.”

Skoro zatem przepisy Rozporządzenia Ministra Finansów z 28 marca 2011 r. określają dokładnie w jakim terminie należy wystawić fakturę, to wystawienie faktury po tym terminie powinno być uznawane za wystawienie faktury niezgodnie z przepisami prawa, a więc za wystawienie faktury w sposób wadliwy.

Wystawienie faktury w sposób wadliwy zagrożone jest karą grzywny do 180 stawek dziennych (stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności), a jeżeli jest to przypadek mniejszej wagi, wówczas karą będzie grzywna za wykroczenie skarbowe (w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia). Teoretycznie więc kara za nieterminowe wystawienie faktury może być bardzo dotkliwa.
Jednakże należy bardzo mocno wskazać, że odpowiedzialności karno-skarbowej za nieterminowe wystawianie faktur podlegać będą wyłącznie podatnicy, którym można przypisać winę umyślną w chwili popełnienia czynu.

Wina może mieć postać winy umyślnej, to znaczy sprawca ma zamiar popełnić czyn zabroniony to jest chce popełnić czyn zabroniony (zamiar bezpośredni) lub sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi (zamiar ewentualny).

Wina może być również nieumyślna, przy czym można popełnić czyn zabroniony nieumyślnie wyłącznie wtedy, kiedy istnieje wyraźny przepis Kks stwierdzający, że dany czyn zabroniony można popełnić nieumyślnie (art. 4. §1 Kks: „Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można popełnić umyślnie, a także nieumyślnie, jeżeli kodeks tak stanowi.”).

Oznacza to, że organy podatkowe nie mogą automatycznie pociągać do odpowiedzialności z Kks, nawet za wykroczenia skarbowe, jeżeli nie są w stanie przypisać sprawcy winy. Sam fakt wystąpienia przesłanek przedmiotowych, czyli sam fakt wystawienia faktury po terminie, nie oznacza, że doszło do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. Musi zostać jeszcze wykazana wina sprawcy, to znaczy organy podatkowe muszą udowodnić, że osoba odpowiedzialna za wystawienie faktury zamierzała wadliwie wystawić fakturę lub godziła się na wadliwe wystawienie faktury.

Jeżeli więc podatnik nie wystawił faktury w terminie, bo po prostu zapomniał, albo myślał, że służby księgowe już wystawiły fakturę, czy też dlatego, że akurat nie był w stanie wystawić faktury z przyczyn osobistych, wówczas z całą stanowczością należy stwierdzić, że taki podatnik nie popełnia przestępstwa, ani wykroczenia skarbowego.

Powyższe podejście potwierdza sam Minister Finansów, w przywołanej już powyżej odpowiedzi na interpelację: „Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe z art. 62 § 1 Kks lub 62 § 5 Kks może być popełnione tylko i wyłącznie umyślnie w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego. Wina nieumyślna nie może być przesłanką odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe. Umyślność zachowania sprawcy musi wykazać organ postępowania przygotowawczego, gdyż to na nim spoczywa ciężar dowodu.”

W praktyce organy podatkowe bardzo często nie zważają na powyższe zasady i wystawiają mandaty karne za nieterminowe wystawienie faktury bez jakiejkolwiek refleksji na temat winy podatnika. Jeżeli podatnik przyjmie taki mandat, wówczas zgodzi się na poniesienie odpowiedzialności za wykroczenie, którego w rzeczywistości nie popełnił, jeżeli nie miał zamiaru wystawienia faktury po terminie.

Warto wiedzieć, że podatnicy nie muszą zgadzać się w takich sytuacjach na przyjęcie mandatu i to organ podatkowy będzie musiał udowodnić winę podatnika kierując sprawę do sądu przeciwko podatnikowi.