Zazwyczaj uzyskanie statusu członka takich organizacji wiąże się z obowiązkiem uiszczenia składki. Nie zawsze jednak wydatkowana nań kwota uznana może być za koszt uzyskania przychodu.
Pomimo iż członkostwo w różnego rodzaju organizacjach wydaje się być ekonomicznie uzasadnione, a tym samym spełniony jest jeden z podstawowych warunków uznania poniesionych kosztów za koszty podatkowe (tj. istnienie związku z osiągnięciem, zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów), ustawodawca przewidział w tym zakresie dodatkowe ograniczenia. W świetle art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie uznaje się bowiem co do zasady za koszty podatkowe opłaconych składek na rzecz organizacji o nieobowiązkowym członkostwie. Od ww. ograniczeń istnieją jednak pewne wyjątki. Składki członkowskie mogą być potraktowane jako koszty podatkowe o ile dotyczą (i) organizacji zrzeszających przedsiębiorców i pracodawców działających na podstawie odrębnych ustaw oraz (ii) organizacji spółdzielczych na rzecz związków rewizyjnych i Krajowej Rady Spółdzielczej. W przypadku pierwszego z wymienionych wyjątków kosztem podatkowym jest kwota opłaconych składek do wysokości odpowiadającej 0,15% kwoty wynagrodzeń wypłaconych w poprzednim roku podatkowym, stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Biorąc pod uwagę powyższy przepis przedsiębiorca podejmując decyzje odnośnie klasyfikacji składek jako kosztów – podatkowych lub niepodatkowych – musi przeanalizować w pierwszej kolejności charakter członkostwa. Jeżeli nie jest on dobrowolny, wówczas składki poniesione w związku z przynależnością do takich organizacji będą stanowiły koszty uzyskania przychodu. Na faktyczny charakter członkostwa wpływ ma m.in. fakt, czy bez przynależności do danej organizacji firma może wykonywać działalność i osiągać z tego tytułu przychody. Nie jest natomiast istotne, czy jest to jest organizacja o charakterze krajowym, bilateralnym czy zagranicznym.
Sporo wątpliwości związanych jest z kwestią możliwości rozpoznawania dla celów podatkowych kosztów składek na rzecz biznesowych organizacji, w których członkostwo jest dobrowolne. Problematyczne jest bowiem rozstrzygnięcie (i) które z organizacji działają na podstawie odrębnych ustaw oraz (ii) czy taka organizacja zrzesza wyłącznie przedsiębiorców i pracodawców. Analiza powinna zostać dokonana w świetle ustawy stanowiącej podstawę prawną działania danej organizacji, ponieważ w akcie tym zawarte są informacje na temat podmiotów, których obowiązek przynależności dotyczy.
Przykładowo Minister Finansów w wydanej interpretacji uznał, że organizacją działającą na podstawie odrębnej ustawy jest Polsko–Szwajcarska Izba Gospodarcza (tj. na podstawie ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych). W konsekwencji składki na rzecz ww. izby stanowią koszt podatkowy w ramach ustawowego limitu – tj. do wysokości odpowiadającej 0,15% kwoty wynagrodzeń wypłaconych w poprzednim roku podatkowym (interpretacja indywidualna prawa podatkowego z dnia 18.02.2013 wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu; sygn. ILPB3/423-493/12-2/KS).
Wskazana powyżej kwestia dotyczy też składek płaconych na rzecz stowarzyszeń. Co prawda możliwość zakładania tych organizacji została zawarta w ustawie Prawo o stowarzyszeniach, niemniej jednak akt ten nie stanowi odrębnej ustawy dla tych podmiotów, a jest jedynie – jak twierdzą organy podatkowe – zbiorem regulacji prawnych skierowanych do ogółu społeczeństwa (przykładowo interpretacja indywidualna prawa podatkowego z dnia 11.07.2011, wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu; sygn. ILPB3/423-137/12-2/JG). Stanowisko takie związane jest z kolejną wątpliwością, wiążącą się z kwestią przynależności do stowarzyszeń. Istotą stowarzyszeń jest bowiem co do zasady możliwość uczestniczenia w nich wszystkich obywateli, co w konsekwencji powoduje, że zakres członkostwa obejmuje nie tylko – jak wymaga tego ustawa podatkowa – przedsiębiorców i pracodawców. Właśnie te dwa aspekty – odrębność ustawy oraz kwestia przynależności stanowią główne argumenty dla organów podatkowych do kwestionowania zasadności uznania składek członkowskich za koszty uzyskania przychodu. Taka argumentacja znalazła się również w orzeczeniach sądów administracyjnych (przykładowo w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 4.11.2010; sygn. I SA/Gd 799/10).
Należy wskazać również odmienne stanowisko organów podatkowych akceptujących możliwość uznania składek członkowskich w stowarzyszeniach za koszty uzyskania przychodów. Stanowiska te są jednak wyjątkiem od utrwalonej linii interpretacyjnej.
Niektórzy podatnicy w ramach uczestnictwa w organizacjach oprócz składek członkowskich ponoszą również inne wydatki, które traktowane są przez nich jako opłaty/wynagrodzenie za uzyskane świadczenia, np. porady prawne z zakresu prawa‚ konsultacje i seminaria, spotkania branżowe. Takie wyodrębnienie płatności dokonywanych na rzecz danej organizacji, w której członkostwo jest dobrowolne, może nie być objęte ograniczeniem, o jakim mowa w art. 16 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Tym samym, przy spełnieniu warunku istnienia związku pomiędzy poniesionym kosztem a przychodem, takie wydatki mogą być uznane za koszty podatkowe. Stanowisko takie zostało przykładowo potwierdzone w interpretacji indywidualnej prawa podatkowego z dnia 22.11.2011, wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu; sygn. ILPB3/423-401/11-2/EK.
