Zależnie od charakteru składników aktywów i pasywów stosuje się różne metody (sposoby) przeprowadzania inwentaryzacji, co prezentuje poniższa tabela:
| Lp. | Metoda (sposób) przeprowadzenia inwentaryzacji | Rodzaj aktywów i pasywów objętych danym sposobem inwentaryzacji |
| 1. | Spis z natury |
|
| 2. | W drodze uzyskania potwierdzenia salda |
|
| 3. | W drodze weryfikacji poprzez porównanie danych zawartych w księgach rachunkowych z danymi wynikającymi z dokumentów |
rezerwy i rozliczenia międzyokresowe przychodów, inne niewymienione jako inwentaryzowane drogą spisu z natury lub droga potwierdzenia salda |
1. Spis z natury dokonywany jest na podstawie bezpośredniego, naocznego stwierdzenia przez zespół spisowy fizycznego istnienia ilości spisywanych aktywów w drodze ich przeliczenia, przeważenia, przemierzenia, obliczenia technicznego lub oszacowania.
Tak stwierdzony stan aktywów w dniu spisu jest wpisany przez członka zespołu spisowego do arkusza spisu.
Wzór arkusza spisu z natury stanowi Załącznik Nr ……….. do Instrukcji.
2. W zależności od grupy rodzajowej składników majątkowych stosuje się niżej wymienione metody spisu z natury:
a) metodę wycinkowej (wyrywkowej) inwentaryzacji ciągłej,
b) metodę wycinkowej (wyrywkowej) inwentaryzacji okresowej.
3. Wycinkowa (wyrywkowa) inwentaryzacja ciągła polega na sukcesywnym ustalaniu rzeczywistego stanu poszczególnych składników aktywów i pasywów objętych inwentaryzacją tak, aby w wyznaczonym okresie (np.: jednego roku, trzech lat) stan ten został ustalony dla części składników tj. określonej grupy rodzajowej. Metoda ta stosowana jest np. w odniesieniu do zapasów magazynowych – w czwartym kwartale każdego roku, środków trwałych i przedmiotów objętych ewidencją pozabilansową znajdujących się w strzeżonych składowiskach – nie rzadziej, niż raz na trzy lata zgodnie z planem inwentaryzacji, dla których prowadzona jest odrębna ewidencja ilościowo-wartościowa.
4. Wycinkowa (wyrywkowa) inwentaryzacja okresowa polega na ustaleniu rzeczywistego stanu części (fragmentu) składników aktywów lub pasywów na wybrany dzień, np. inwentaryzacja środków pieniężnych w kasie, wyrobów gotowych (skryptów) na dzień 31 grudnia każdego roku.
5. Stosuje się dwa rodzaje inwentaryzacji:
a) planową, zgodnie z planem inwentaryzacji,
b) doraźną (okolicznościową).
6. Inwentaryzację doraźną (okolicznościową) przeprowadza się w przypadku:
a) zmiany na stanowisku osoby odpowiedzialnej za powierzone jej mienie,
b) w związku z wypadkami losowymi (włamanie, kradzież, pożar lub innych zjawisk mogących mieć wpływ na stan składników majątkowych,
c) likwidacji jednostki organizacyjnej (komórki),
d) potrzeby kontroli i rozliczenia osób materialnie odpowiedzialnych (spis z natury przeprowadzony w terminie niezapowiedzianym), kontroli zewnętrznej (badanie sprawozdania finansowego).
