Potwierdzanie sald należności i zobowiązań jako technika badania sprawozdań, część 2

Metoda potwierdzenia sald polega na uzyskaniu od kontrahentów oświadczeń o wartościowym stanie wzajemnych rozrachunków ujętych w księgach rachunkowych oraz wyjaśnieniu i rozliczeniu ewentualnych różnic. Należy zwrócić uwagę, iż obowiązek inwentaryzacji pojawia się tylko w przypadku należności.  Inicjatywę w kwestii uzyskania od kontrahenta potwierdzenia salda ustawodawca pozostawił więc w gestii wierzyciela. Jednostka wezwana do potwierdzenia salda (dłużnik) powinna potwierdzić zgodność salda lub też zgłosić zastrzeżenia. W ten sposób zostanie zinwentaryzowana zarówno należność u wierzyciela, jak i zobowiązanie u dłużnika. Ustawa o rachunkowości nie zabrania jednak dłużnikowi wystąpić o potwierdzenie wysokości długu, jaki na nim ciąży – jeżeli uzna to za stosowne.

W myśl art. 66 ust. 5 ustawy o rachunkowości jednostka powinna zawrzeć umowę o badanie rocznego sprawozdania finansowego w takim terminie, który umożliwia biegłemu rewidentowi udział w inwentaryzacji jej znaczących składników majątkowych. Natomiast zgodnie z pkt. 42 i 43 krajowego standardu rewizji finansowej nr 1 „Ogólne zasady badania sprawozdań finansowych”, w zakres badania rocznego sprawozdania finansowego i ksiąg rachunkowych wchodzi – w miarę potrzeby – udział biegłego rewidenta (członków zespołu badającego pod jego kierunkiem) w charakterze obserwatora w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych oraz w uzgodnieniu sald znaczących pozycji aktywów i pasywów nie mających postaci rzeczowej.

Biegły rewident ustala czy jego udział w inwentaryzacji drogą uzgadniania sald z kontrahentami badanej jednostki jest niezbędny dla uzyskania wystarczających i odpowiednich dowodów badania, potwierdzających  istnienie określonych pozycji sprawozdania finansowego. Warunkiem uznania przez biegłego rewidenta za wiarygodną procedurę uzgodnień sald dokonanych przez badaną jednostkę jest uzyskanie przez niego pewności, że:

– w odniesieniu do należności:

  • jednostka wystosowała prośbę o potwierdzenie sald należności do wszystkich znaczących kontrahentów,
  • prośby te zostały skierowane na właściwy adres,
  • od większości (z punktu widzenia istotności) kontrahentów otrzymano potwierdzenia wysokości sald);

– w odniesieniu do zobowiązań:

  • jednostka otrzymała od wszystkich znaczących wierzycieli prośbę o uzgodnienie sald,
  • uzgodnienia takie nastąpiły,
  • nie pominięto żadnej z próśb o uzgodnienie.

Jeżeli liczba uzyskanych potwierdzeń sald należności oraz stopień uzgodnienia zobowiązań, z przyczyn leżących zarówno po stronie wierzyciela, jak i dłużników nie wystarcza do uzyskania dostatecznych dowodów istnienia, względnie kompletności ujęcia tych sald, biegły rewident decyduje o potrzebie wystąpienia – za zgodą kierownika jednostki – o uzgodnienie w jej imieniu sald.

W przypadku takim istotne jest ustalenie wykazu kontrahentów, do których wysyłane są prośby o uzgodnienie sald, sprawdzenie poprawności adresów kontrahentów, zapewnienie nadzoru nad wysyłką oraz wyraźne wskazanie w wystąpieniu o potwierdzenia sald, że odpowiedzi potwierdzające saldo lub wykazujące różnice mają być kierowane na adres podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, z ramienia którego biegły rewident przeprowadza badanie jednostki. Powyżej opisane procedury pozwalają ograniczyć ryzyko zatajenia lub przerobienia odpowiedzi kontrahentów.
Uzyskane od kontrahentów odpowiedzi na prośby o uzgodnienie salda winny być przedmiotem kontroli i oceny dokonywanej przez biegłego rewidenta. Przede wszystkim weryfikacji wymaga kompletność uzyskanych odpowiedzi, brakujące odpowiedzi są monitowane (pisemnie, telefonicznie).  Badaniu powinny podlegać także różnice między sumami wykazanymi w wyciągach i potwierdzeniach. Jeżeli są one częste lub znaczne, należy wyjaśnić przyczyny tych różnic, gdyż mogą one być spowodowane błędami ewidencji badanej jednostki.

Jeżeli biegły rewident otrzymał potwierdzenia sald na datę wcześniejszą lub późniejszą od dnia bilansowego, to konieczne jest uzyskanie wystarczających i odpowiednich dowodów badania, że operacje, jakie nastąpiły w okresie pomiędzy dniem potwierdzenia a dniem bilansowym zostały prawidłowo ujęte w ewidencji księgowej i w konsekwencji w sprawozdaniu finansowym.

W razie braku, pomimo upomnień, odpowiedzi na wysłane prośby o uzgodnienie salda, biegły rewident stosuje odpowiednie procedury zastępcze, tak dobrane, aby dostarczały one wystarczających i odpowiednich dowodów badania. Mogą one np. polegać na sprawdzaniu zrealizowanych po dniu bilansowym wpłat lub zapłat za należności i zobowiązania, sprawdzeniu dokumentów wysyłkowych i korespondencji z kontrahentami.

Jeżeli badana jednostka nie wyraża – bez przekonywającego uzasadnienia – zgody na udział biegłego rewidenta w inwentaryzacji  rozrachunków, a zastosowanie innych procedur badania rzetelności i prawidłowości sald tych pozycji nie jest możliwe, zachodzi ograniczenie zakresu badania. Biegły rewident rozpatruje wówczas wpływ tego ograniczenia na rodzaj opinii wyrażanej o badanym sprawozdaniu finansowym.

Dodaj komentarz