Umorzenie udziału może przyjąć jedną z trzech postaci:

• umorzenie dobrowolne, które odbywa się za zgodą wspólnika, w drodze nabycia jego udziału przez spółkę, w której jest udziałowcem,
• umorzenie przymusowe, które odbywa się bez zgody wspólnika, a jego przesłanki i tryb powinna określać umowa spółki,
• umorzenie szczególne (automatyczne), do którego dochodzi w razie ziszczenia się określonego zdarzenia, bez uchwały zgromadzenia wspólników.

Do umorzenia udziałów (poza umorzeniem szczególnym) konieczna jest uchwała zgromadzenia wspólników, która powinna wskazywać w szczególności podstawę prawną umorzenia i wysokość wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi za umorzony udział. W sytuacji gdy, wspólnik wyrazi zgodę, umorzenie może nastąpić także bez wynagrodzenia (art. 199 § 2 i 3 K.s.h.). Umorzenie udziałów

Należy zauważyć, iż z dniem 1 stycznia 2011 r., uległy zmianie zasady opodatkowania dochodu uzyskiwanego z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki z o.o. w celu umorzenia tych udziałów. Do końca roku 2010 dochód ten był kwalifikowany jako dochód z udziału w zyskach osób prawnych (art. 24 ust. 5 pkt 2 ustawy o PIT). W świetle tych regulacji, dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki z o.o. w celu ich umorzenia powstawał w momencie faktycznego otrzymania (postawienia do dyspozycji podatnika) tego przysporzenia majątkowego oraz był ustalany jako nadwyżka przychodu otrzymanego w związku ze sprzedażą udziałów podlegających następnie umorzeniu nad kosztami uzyskania przychodu, obliczonymi zgodnie z art. 22 ust. 1f albo art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT. W sytuacji gdy, nabycie nastąpiło w drodze spadku lub darowizny, koszty należało określić zgodnie z treścią art.24 ust.5d ustawy o PIT, tj. do wartości z dnia nabycia spadku lub darowizny. Dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów podlegał opodatkowaniu 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Do pobrania tego podatku obowiązana była spółka z o.o., dokonująca wypłaty lub stawiająca do dyspozycji wspólnika pieniądze lub wartości pieniężne (art. 30a ust. 1 pkt 4 i art. 41 ust. 4 ustawy o PIT), przy czym podatnik nie miał obowiązku wykazania tego dochodu w rocznym zeznaniu podatkowym.

Z kolei, z dniem 1 stycznia 2011 r. przychód z dobrowolnego umorzenia udziałów w spółce z o.o. został zaliczony do przychodów z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną. Tym samym, dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki z o.o. w celu ich umorzenia powstaje w momencie, w którym staje się należny (bez względu na moment faktycznego otrzymania). Dochód ten oblicza się zgodnie z art. 30b ust. 2 pkt 4 ustawy o PIT (różnica pomiędzy przychodem uzyskanym (należnym) z odpłatnego zbycia tych udziałów a kosztami uzyskania przychodów). Dodatkowo, rozliczany jest samodzielnie przez podatnika i podlega opodatkowaniu 19% podatkiem dochodowym, na podstawie złożonego przez podatnika rocznego zeznania podatkowego PIT-38.

Na uwagę zasługuje fakt, iż ustawodawca dla omawianych zamian, nie przewidział żadnych przepisów przejściowych wskazujących wprost, które przepisy (stare czy nowe) powinny mieć zastosowanie w takiej sytuacji. Odnosząc tę kwestie do ogólnych zasad wykładni prawa podatkowego, zastosowanie powinny mieć przepisy, które obowiązują w momencie, z którym ustawa podatkowa wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Niemniej jednak organy podatkowe zajmują odmienne stanowisko, stwierdzając, że dla ustalenia, które przepisy (obowiązujące w 2010 r. albo w 2011 r.) są właściwe, rozstrzygające znaczenie ma moment przeniesienia prawa własności udziałów w celu ich umorzenia. Tym samym, należy uznać, iż od wypłacanych w 2011 r. kwot wynagrodzenia przysługującego wspólnikowi, który w 2010 r. zbył swoje udziały w celu ich umorzenia, spółka z o.o. powinna pobrać zryczałtowany 19% podatek dochodowy – według zasad obowiązujących w 2010 r.