Jednakże w toku likwidacji szkód rzeczowych przeprowadzanych w zakładach ubezpieczeń wyłania się dosyć częsta praktyka wypłacania odszkodowań netto – nie obejmujących podatku VAT. Problem uwzględniania podatku VAT przez zakłady ubezpieczeń w przyznawanych świadczeniach odszkodowawczych wywołuje liczne kontrowersje, a spory pomiędzy ubezpieczycielami a poszkodowanymi najczęściej znajdują swój finał w sądzie.

Mając na uwadze powyższe, warto zapoznać się z orzecznictwem Sądu Najwyższego odnośnie przedmiotowej kwestii. Zgodnie ze stanowiskiem SN wyrażonym w uchwale z dnia 22 kwietnia 1997 roku (III CZP 14/97 OSNC 1997/8/103), odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia rzeczy, ustalone według ceny rzeczy, nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w tej cenie, w zakresie, w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu rzeczy. Odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT, przysługujące mu z tytułu umowy ubezpieczenia auto-casco, nie obejmuje podatku VAT w zakresie, w jakim poszkodowany podatnik mógł obniżyć podatek należny o kwotę podatku VAT naliczonego przy nabyciu towarów i usług w celu naprawienia szkody (uchwała SN z dnia 16 października 1998 roku, III CZP 42/98, OSNC 1999/4/69).

W wyroku z dnia 20 lutego 2002 roku Sąd Najwyższy wskazał, iż odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, należącego do poszkodowanego nie będącego podatnikiem podatku VAT, ustalone według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy pojazdu, obejmuje mieszczący się w tych cenach podatek VAT (V CKN 908/00, niepublikowany). Wysokość odszkodowania powinna być ustalona według poziomu cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy z daty ustalania odszkodowania. Skoro zaś, stosownie do postanowień art. 1 ust. 2 ustawy z 1982 roku o cenach, cena towaru lub usługi opodatkowanej podatkiem VAT obejmuje wielkość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą nabywca obowiązany jest zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług, to miernikiem wysokości szkody ustalonej według cen kosztów naprawy jest tak właśnie określona cena naprawy pojazdów. Jest to zatem cena części zamiennych i usług obejmująca podatek VAT (wyrok SN z dnia 7 sierpnia 2003 roku, IV CKN 387/01, niepublikowany). W dniu 17 maja 2007 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę, w której treści podtrzymał dotychczasową linię orzeczniczą. Otóż, odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku naliczonego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r., III CZP 150/06).

Warto nadmienić, że warunkiem pomniejszenia przez ubezpieczyciela kwoty odszkodowania wypłaconego osobie fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą o wartość podatku VAT jest zewidencjonowanie pojazdu, który uległ uszkodzeniu w środkach trwałych. Jeżeli bowiem poszkodowany używał samochodu jedynie do celów prywatnych i auto nie figurowało w ewidencji środków trwałych, wypłata odszkodowania netto jest prawnie nieuzasadniona.

Podsumowując należy stwierdzić, iż odszkodowanie brutto, tj. z podatkiem VAT należy się:

1) w każdym przypadku, gdy poszkodowany nie jest podatnikiem podatku VAT;
2) niezależnie od tego, czy pojazd naprawiono;
3) w przypadku, gdy podatek VAT nie został uwzględniony przy likwidacji szkody we wcześniejszych okresach – pod warunkiem, że nie nastąpiło przedawnienie roszczenia albo nie zapadł w sprawie ostateczny prawomocny wyrok oddalający roszczenie o wypłatę VAT albo nie została zawarta ugoda w zakresie wysokości odszkodowania;
4) w przypadku ubezpieczenia AC – w zależności od treści umowy łączącej strony – również z uwzględnieniem terminu przedawnienia, oddalenia roszczenia wyrokiem sądowym albo zawarcia ugody.