Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik (spółka akcyjna) wskazał, że organy spółki podjęły uchwałę w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego poprzez emisję nowych akcji. W związku z emisją podatnik ponosi wydatki związane bezpośrednio i pośrednio z podwyższeniem kapitału zakładowego oraz ofertą publiczną akcji. Na wydatki te składają się m.in. opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych itp. Ponadto podatnik ponosi wydatki nie mające charakteru wydatków formalnie i koniecznie warunkujących realizację emisji, takie jak wydatki na przygotowanie prospektu emisyjnego, poszukiwaniem inwestorów itp. (wydatki na doradztwo). Podatnik zapytał, czy powyższe wydatki mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. W jego ocenie opisane wydatki stanowią koszty podatkowe.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Wyjaśnił, że zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p.¹ do przychodów nie zalicza się przychodów otrzymanych na utworzenie lub podwyższenie kapitału zakładowego. Wobec tego wydatków związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego nie można traktować jako kosztów uzyskania przychodów. Nie odnoszą się one bowiem do przychodu podatkowego, gdyż są związane z przeprowadzeniem neutralnej podatkowo operacji na kapitale zakładowym spółki.

WSA w Bydgoszczy podzielił stanowisko Ministra Finansów. Rozpatrujący skargę kasacyjną podatnika NSA uznał, że w sprawie zachodzą podstawy do wystąpienia z pytaniem prawnym do składu poszerzonego NSA w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych przez spółkę akcyjną na podwyższenie kapitału zakładowego.

NSA w składzie siedmiu sędziów w sposób szczegółowy wyjaśnił zasady podwyższania kapitału zakładowego w spółce akcyjnej uwzględniając w tym zakresie także przepisy związane ze sposobem ujmowania tej operacji w księgach rachunkowych spółki. Doszedł do wniosku, że na podstawie art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. koszty ponoszone w celu utworzenia lub powiększenia kapitału zakładowego, a więc koszty poniesione na utworzenie lub powiększenie źródła przychodów, nie mogą być uznane za koszty podatkowe, chociażby pośrednio zorientowane na uzyskanie przychodów, gdyż inny jest cel ich poniesienia. Wpłaty na podwyższenie kapitału w drodze emisji akcji nie są dla spółki przysporzeniem o charakterze trwałym i jako służące budowie źródła przychodów mają zasadniczo odmienny charakter od wydatków związanych z uzyskaniem przychodów. W tym kontekście NSA nie podzielił więc poglądu, zgodnie z którym przedmiotowe wydatki (na podwyższenie kapitału zakładowego) należy łączyć nie z przysporzeniami związanymi z utworzeniem lub powiększeniem kapitału zakładowego, lecz z przychodami, które dopiero zostaną uzyskane z działalności gospodarczej.

NSA zauważył, że wydatki bezpośrednio powiązane z przychodem dotyczącym utworzenia lub powiększenia kapitału zakładowego (o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p.) i warunkujące jego wystąpienie nie mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów. Ocena ta nie może jednak zostać rozciągnięta na tę część wydatków ogólnych spółki kapitałowej, których poniesienie tego rodzaju związku już nie cechuje – tzw. koszty ogólne funkcjonowania osoby prawnej nie wykazujące związku z konkretnym przychodem. W tym zakresie więc wydatki związane z nabyciem usług w celu emisji akcji należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Są one bowiem typowymi kosztami pośrednimi związanymi z prowadzoną działalnością gospodarczą, której efekty podlegają opodatkowaniu.

NSA podsumował, że kosztami uzyskania przychodów nie są w szczególności opłaty notarialne, sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych, a w przypadku podwyższenia kapitału w drodze emisji akcji będących przedmiotem oferty publicznej objętych prospektem emisyjnym dodatkowo ponoszone w związku z tym opłaty giełdowe, koszty druku dokumentów akcyjnych, koszty sporządzenia, drukowania oraz dystrybucji prospektu emisyjnego lub jego skróconej wersji oraz koszty oferowania papierów wartościowych. Pozostałe wydatki stanowiące koszty ogólne funkcjonowania spółki kapitałowej stanowią koszty uzyskania przychodów zgodnie z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.
[page_break]
Teza
W omawianej uchwale NSA sformułował następującą tezę:
„Tylko wydatki związane z emisją nowych akcji, bez których nie jest możliwe podwyższenie przez spółkę akcyjną kapitału zakładowego, nie są kosztami uzyskania przychodów, stosownie do reguł wyrażonych w treści art. 12 ust. 4 pkt 4 i art. 7 ust. 1 i 2 u.p.d.o.p. w zw. z art. 15 ust. 1 tej ustawy.”

Komentarz
Prezentowana uchwała składu siedmiu sędziów NSA ostatecznie rozstrzyga funkcjonujący już od dłuższego czasu spór dotyczący możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków ponoszonych przez spółkę w związku z podwyższeniem jej kapitału zakładowego w drodze emisji nowych akcji.

Stanowisko zajęte przez NSA odbiega od poglądów prezentowanych wcześniej w orzecznictwie tego Sądu. Do tej pory bowiem w większości przypadków NSA uznawał, że wszystkie wydatki związane z podwyższeniem kapitału zakładowego nie stanowią kosztów podatkowych, z uwagi na fakt, że zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 4 u.p.d.o.p. nie stanowią przychodów podatkowych przychody otrzymane na utworzenie lub powiększenie kapitału zakładowego (zob. wyrok NSA z dnia 10 lutego 2010 roku, sygn. akt II FSK 1450/08, z dnia 8 czerwca 2010 roku, sygn. akt II FSK 201/09 oraz z dnia 29 grudnia 2009 roku, sygn. akt II FSK 2085/08).

Wykładnia przepisów u.p.d.o.p. przyjęta przez NSA w omawianej uchwale jest korzystna dla podatników. Co prawda nie umożliwia ona na zaliczenie całości wydatków związanych z emisją akcji do kosztów uzyskania przychodów, lecz stwarza taką możliwość w stosunku do znacznej części z nich.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu było rozróżnienie wydatków bezpośrednio związanych z podwyższeniem kapitału zakładowego poprzez emisję akcji (niezaliczanych do kosztów), oraz wydatków jedynie pośrednio związanych z tą operacją, które powinny być kwalifikowane jako koszty ogólne funkcjonowania podatnika, a więc zaliczane do kosztów uzyskania przychodów. Będą to w szczególności wszystkie te wydatki, które nie są niezbędne, aby podwyższenie kapitału zakładowego było możliwe, a więc m.in. koszty ponoszone na opracowanie prospektu emisyjnego, doradztwo, analizy czy usługi prawne.

Praktyczną konsekwencją prezentowanej uchwały będzie to, że ci z podatników, którzy z jakichkolwiek przyczyn nie wykazali ww. wydatków jako kosztów podatkowych, będą uprawnieni do skorygowania własnych rozliczeń w tym zakresie. Również podatnicy, którzy dopiero będą dokonywali operacji podwyższenia kapitału zakładowego poprzez emisję akcji, będą mogli w odpowiednim zakresie zaliczyć wskazane wydatki do kosztów uzyskania przychodów.

1) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)