Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Podatnik wykazał w deklaracji VAT-7 kwotę różnicy VAT do zwrotu, która spowodowana była wewnątrzwspólnotową dostawą towarów do podatnika z Wielkiej Brytanii. Organy podatkowe ustaliły zaś, że dostawa nie została dokonana na rzecz podmiotu posiadającego status podatnika VAT, opodatkowanego w kraju przeznaczenia i że podatnik nie podał na fakturach prawidłowych numerów rejestracyjnych kontrahenta. Kontrahent wskazany na fakturach nie prowadził w kontrolowanym okresie działalności pod podanym numerem. W takiej sytuacji rozliczenie kwestionowanych transakcji musiało nastąpić tak, jak przy dostawie krajowej, czyli według stawki obowiązującej w Polsce.

Stanowisko organów podzielił sąd pierwszej instancji wskazując, że stawka 0% znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy dostawa spełnia warunki do uznania jej za WDT określone w art. 42 u.p.t.u.¹, tj. dostawa nastąpiła na rzecz podatnika VAT w innym państwie członkowskim, podatnik podał na fakturze prawidłowe numery identyfikacyjne VAT wraz z dwuliterowym kodem państwa działalności kontrahenta, towary zostały wywiezione z Polski do miejsca przeznaczenia w innym państwie członkowskim, a podatnik posiada dowody potwierdzające wywóz.

W skardze kasacyjnej podatnik podniósł, iż nieuczciwy charakter działań kontrahenta nie powinien mieć wpływu na opodatkowanie dostawy, zwłaszcza że WSA bezpodstawnie pominął orzecznictwo ETS dotyczące wpływu dobrej wiary dokonującego dostawy towarów na zasady opodatkowania tej dostawy. Podatnik działający w dobrej wierze nie może ponosić negatywnych konsekwencji nieuczciwego działania swego kontrahenta z innego państwa członkowskiego. W ocenie strony, jeśli podatnik uzyskał od kontrahenta wadliwy numer VAT UE i dołożył staranności w celu jego weryfikacji, późniejsze stwierdzenie, że numer jest wadliwy – zwłaszcza, gdy towar został wywieziony – nie powinno skutkować obciążeniem podatnika ciężarem VAT w Polsce.

Przytoczone w skardze kasacyjnej argumenty nie przekonały NSA, który oddalił skargę kasacyjną. Sąd uznał, że uprawnienie do skorzystania z zerowej stawki VAT uzależnione jest od tego, czy kontrahent ma ważny i właściwy numer identyfikacyjny VAT UE.

Teza
Z uzasadnienia omawianego wyroku wyprowadzić można następującą tezę:
„Numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych jest właściwy i ważny wtedy, gdy jest przypisany do konkretnego podmiotu prawa podatkowego, który używa go jako właściwy, wywołując za jego pomocą skutki prawne.”

Komentarz
Zwraca uwagę, że w omawianym wyroku NSA bardzo mocno podkreślił, iż podatnik nie dołożył należytej staranności przy wyborze i sprawdzeniu odbiorcy swoich towarów, przez co obciąża go zaniechanie lub zaniedbanie w tym zakresie. Sąd odwołał się do okoliczności, że podatnik dokonywał dostaw, nie czekając na weryfikację numeru VAT UE kontrahenta przez system VIES, a nawet posiadając już informacje o niezgodności danych identyfikacyjnych kontrahenta z aktywnym numerem VAT UE, nie zaniechał kontaktów z takim partnerem handlowym i nie podjął działań zmierzających do wyjaśnienia ujawnionych sprzeczności.

W tak ustalonym stanie faktycznym wyrok należy uznać za trafny. Co więcej, stanowisko zajęte przez NSA nie odbiega zasadniczo od wcześniejszych poglądów tego Sądu w przedmiotowej sprawie. Przykładowo w podobnym tonie wypowiedziały się także składy orzekające w wyroku z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt I FSK 964/08 czy też z dnia 26 listopada 2009 roku, sygn. akt I FSK 1449/08. Tym samym można przyjąć, iż linia orzecznicza sądów administracyjnych przybrała już w omawianej sprawie określony kierunek.

Konsekwencją poglądów zaprezentowanych przez NSA jest bezwzględny obowiązek podatników do weryfikacji prawidłowości uzyskanego od kontrahenta unijnego numeru identyfikacji podatkowej. Uchybienia w tym zakresie mogą bowiem doprowadzić do zakwestionowania prawa do zastosowania 0% stawki VAT przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów. Weryfikacji takiej podatnicy mogą dokonać za pomocą systemu wymiany informacji o VAT (VIES).

Podkreślić jednak trzeba, że możliwości sprawdzenia statusu kontrahentów polskich podatników w istocie są ograniczone. Pamiętać bowiem należy o tym, że baza danych VIES umożliwia jedynie ustalenie, czy dany numer VAT jest ważny. Nie dostarcza ona przy tym informacji, takich jak nazwa podatnika czy jego adres. Możliwe są więc sytuacje, gdy przedsiębiorca polski uzyska potwierdzenie prawidłowości numeru VAT UE należącego w istocie do innego podmiotu, niebędącego kontrahentem podatnika, jak to miało miejsce w sprawie rozpatrywanej przez NSA. W takich sytuacjach zasadne wydaje się, że organy podatkowe oraz sądy, kierując się zasadą neutralności VAT, powinny dokonywać pogłębionej analizy okoliczności faktycznych sprawy, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii należytej staranności przy ustalaniu statusu kontrahenta z innego państwa członkowskiego. Czasem bowiem podatnik nie jest w stanie ze 100% pewnością zweryfikować informacji przekazanych mu przez kontrahenta. W takiej sytuacji pozbawienie go prawa do zastosowania 0% stawki VAT jest niewątpliwie krzywdzące.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)