Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2006 rok. Wskazały, że w toku prowadzonej działalności gospodarczej podatnik sprzedał prawo użytkowania wieczystego nieruchomości. W księgach nie ujęto jednak całej ceny sprzedaży, lecz kwotę mniejszą niż wynikająca z aktu notarialnego. Jak się bowiem okazało, w 2009 roku strony skorygowały (zmniejszyły) cenę sprzedaży z uwagi na wadę fizyczną przedmiotu sprzedaży. W związku z powyższym, wobec ujęcia za 2006 rok przychodu w kwocie niższej niż ustalona pierwotnie cena sprzedaży, organy podatkowe, opierając się na art. 14 ust. 1 u.p.d.o.f., określiły właściwą wysokość zobowiązania podatkowego. Wyjaśniły dodatkowo, że ewentualną korektę związaną z obniżeniem ceny sprzedaży podatnik mógł uwzględnić dopiero w rozliczeniu za 2009 rok, w którym obniżenie takie miało miejsce.

W toku postępowania podatnik argumentował, że ze względu na wadę fizyczną przedmiotu sprzedaży nigdy nie mógł dochodzić od kontrahenta całej pierwotnie ustalonej ceny. W tej sytuacji cena ta nigdy nie była mu należna, a zatem nie mogła stanowić przychodu w rozumieniu art. 14 ust. 1 u.p.d.o.f. Korekta ceny z tego tytułu winna zatem nastąpić w odniesieniu do rozliczenia za rok dokonania sprzedaży.

WSA we Wrocławiu nie podzielił stanowiska podatnika. Wyrok Sądu I instancji został jednak uchylony przez NSA, który wyjaśnił, że zgodnie z art. 14 ust. 1 u.p.d.o.f. przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielnych bonifikat i skont. Kwota należna, o której mowa w tym przepisie, to taka, co do której podatnikowi przysługuje skuteczne, wynikające z istniejącego stosunku prawnego, prawo domagania się ich od kontrahenta. Przychodem w rozumieniu powołanego przepisu jest wyłącznie taka zmiana stanu majątkowego podatnika, która ma charakter definitywny i odpowiada wartości świadczenia ostatecznie należnego podatnikowi z uwagi na wielkość faktycznej sprzedaży i ostatecznie ustalonej ceny towaru czy usługi. Dalej NSA zauważył, że skoro przychodem z działalności gospodarczej jest kwota należna po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont oznacza to, że zwrot towarów, udzielenie bonifikaty czy skonta odnosić się muszą do przychodu pierwotnego także wówczas, gdy nastąpiły po zakończeniu roku podatkowego, a nawet po złożeniu deklaracji podatkowej. Odmienne rozumienie tego przepisu powodowałoby zróżnicowanie sytuacji podatników w zależności od tego, czy okoliczności mające wpływ na wysokość przychodu miałyby miejsce w roku podatkowym, w którym przychód powstał czy też w latach następnych. W tej sytuacji zatem, rozliczenie przez podatnika korekty ceny w związku z wadą fizyczną przedmiotu sprzedaży zasadnie zostało odniesione do roku podatkowego, w którym wykazano przychód z tego tytułu. Korekta taka mogła jednak nastąpić dopiero po faktycznym skorygowaniu ceny.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Kwota należna, o której mowa w art. 14 ust. 1 u.p.d.o.f., to taka, co do której podatnikowi przysługuje skuteczne, wynikające z istniejącego stosunku prawnego, prawo domagania się ich od kontrahenta.”

Komentarz
Zgodnie z art. 14 ust. 1 u.p.d.o.f. za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej  uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Powyższa regulacja wskazuje, że przychodem w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są kwoty należne np. ze sprzedaży towarów lub usług, tj. takie, w stosunku do których podatnik może zasadnie żądać ich zapłaty przez kontrahenta. Jednocześnie, kwoty te podlegają stosownemu zmniejszeniu, jeżeli podatnik udzieli kontrahentowi bonifikaty, skonta, które powodują zmniejszenie ceny towaru lub usługi.

W prezentowanej sprawie NSA rozstrzygnął, w jaki sposób udzielone bonifikaty od ceny wpływają na wysokość wykazanego przez podatnika przychodu, szczególnie w sytuacji, gdy nastąpiły one w kolejnych latach podatkowych. Sąd zakwestionował stanowisko zajęte przez organy skarbowe, iż ewentualna korekta przychodu powinna w takiej sytuacji nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym faktycznie udzielono bonifikaty. Posiłkując się wcześniejszym orzecznictwem sądowym (m.in. wyrok NSA z dnia 1 czerwca 2011 roku, sygn. akt II FSK 156/10) NSA stwierdził, że korekta wynikająca z udzielonej bonifikaty zawsze powinna odnosić się do okresu rozliczeniowego, w którym podatnik pierwotnie wykazał przychód z danej transakcji. Jeżeli zatem bonifikata została udzielona po zakończeniu roku podatkowego, to należy ją wykazać poprzez odpowiednią korektę wcześniejszej deklaracji podatkowej.