Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe stwierdziły, iż podatnik z uchybieniem terminu wniósł odwołanie od decyzji w przedmiocie zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych. Wskazały, iż decyzję odebrała w urzędzie pocztowym żona podatnika, a odwołanie zostało wniesione po upływie 14 dni od dnia odbioru.

Rozpatrujący sprawę WSA w Gliwicach uznał, że w sytuacji niemożności doręczenia pisma osobie fizycznej w jej mieszkaniu z uwagi na nieobecność adresata lub doręczenia pisma pełnoletniemu domownikowi adresata w sytuacji, gdy osoby takiej nie ma lub nie podjęła się ona oddania pisma adresatowi, doręczenie przesyłki – w przypadku jej pozostawienia w placówce pocztowej – może nastąpić wyłącznie w sposób przewidziany w art. 150 Ordynacji podatkowej, tj. bądź przez jego odebranie przez adresata lub osobę do tego upoważnioną, bądź przez uznanie doręczenia za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, w którym przesyłka znajdowała się o placówce pocztowej. Doręczenie pisma dorosłemu domownikowi może nastąpić jedynie w mieszkaniu adresata, a nie w jakimkolwiek innym miejscu. Wydanie przesyłki dorosłemu domownikowi poza mieszkaniem adresata jest więc nieskuteczne i nie powoduje rozpoczęcia biegu terminu do dokonania czynności procesowej wiążącej się z doręczeniem takiego pisma.

Poglądu powyższego nie podzielił NSA, który w uzasadnieniu swojego stanowiska obszernie powołał się na przepisy Prawa pocztowego. Sąd uznał, że w sprawach, w których przesyłki rejestrowane doręczane w postępowaniu podatkowym zostały awizowane należy stosować odpowiednie przepisy Prawa pocztowego, które dopuszczają możliwość oddania takiej przesyłki dorosłemu domownikowi podatnika w placówce operatora pocztowego. Jednocześnie przepisy te uprawniają podatnika do złożenia u operatora pocztowego zastrzeżenia dotyczącego doręczenia przesyłek rejestrowanych, w którym ograniczy on krąg osób uprawnionych do odbioru korespondencji w jego imieniu.

Teza
W prezentowanym orzeczeniu NSA sformułował następującą tezę:
„W świetle art. 150 Ordynacji podatkowej oraz przepisów Prawa pocztowego osobą uprawnioną do odbioru pisma awizowanego, a doręczanego w postępowaniu podatkowym, może być też osoba pełnoletnia zamieszkująca z adresatem, pod warunkiem, że adresat nie złożył w placówce operatora zastrzeżenia w zakresie doręczania przesyłki rejestrowanej lub przekazu pocztowego. Doręczenie takie może mieć miejsce pod adresem wskazanym na przesyłce, przekazie pocztowym lub umowie o świadczenie usługi pocztowej, lub w placówce operatora.”

Komentarz
Doręczanie korespondencji jest jedną z kluczowych kwestii w postępowaniu podatkowym. Fakt, iż jedną z zasad postępowania podatkowego jest zasada pisemności, która wyraża się w tym, iż komunikacja pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami powinna przede wszystkim przybierać pisemną postać, oznacza, iż prawidłowe doręczanie pism w postępowaniu wywiera niebagatelny wpływ na jego prawidłowy i skuteczny przebieg. Jednym z najważniejszych skutków prawidłowego doręczenia korespondencji podatnikowi jest fakt wprowadzenia do obrotu prawnego decyzji podatkowych, od którego to momentu wywierają one skutki materialnoprawne oraz podlegają wykonaniu.

Praktyka doręczania pism przez pocztę jest z jednej strony źródłem szeregu problemów i komplikacji dla organów podatkowych, z drugiej zaś w wielu przypadkach stanowi dla podatników szansę na zakwestionowanie niekorzystnych dla nich decyzji. Bardzo często bowiem doręczający przesyłki nie przywiązują odpowiedniej wagi do prawidłowego ustalenia danych osób odbierających korespondencję, ich wieku, nie dokładają także należytej staranności do dokładnego wypełnienia zwrotnych potwierdzeń odbioru, które stanowią dla organów źródło informacji, czy przesyłka została zgodnie z prawem dostarczona i weszła do obrotu prawnego. Takie niefrasobliwe postępowanie doręczycieli stwarza podatnikom szansę na zakwestionowanie skuteczności doręczenia, co w niektórych przypadkach może umożliwić im uniknięcie niekorzystnych efektów decyzji organów podatkowych (np. kwestionując skuteczność doręczenia podatnik może spowodować, iż upłynie termin przedawnienia zobowiązania podatkowego).

W prezentowanym wyroku NSA wykluczył możliwość zakwestionowania skuteczności doręczenia poprzez odwołanie się do okoliczności, iż przesyłkę awizowaną odebrał w placówce operatora pocztowego pełnoletni domownik podatnika, a nie sam podatnik lub inna upoważniona przez niego osoba. Posiłkując się przepisami Prawa pocztowego NSA dopuścił odbiór korespondencji w postępowaniu podatkowym przez domownika zarówno pod adresem wskazanym na przesyłce jak i na skutek awizowania przesyłki – w placówce operatora. Pogląd ten należy zaakceptować. Brak jest bowiem racjonalnych przesłanek do ograniczenia możliwości odbioru pism przez dorosłego domownika podatnika wyłącznie do miejsca, na które przesyłka została zaadresowana. Skoro bowiem domownik jest uprawniony do odbioru korespondencji pod adresem podatnika, to dlaczego wykluczać takie uprawnienie w odniesieniu do możliwości odbioru w placówce pocztowej. Jeżeli natomiast podatnik nie życzy sobie, aby adresowana do niego korespondencja była odbierana przez inne osoby, to – jak zasygnalizował to NSA – może on złożyć u operatora pocztowego odpowiednie zastrzeżenie w tym zakresie.