Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania w VAT, kwestionując dokonane przez niego rozliczenia. Wyjaśniły, że podatnik nieprawidłowo ustalał moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu usług transportowych tj. w dacie wykonania usługi i wystawienia faktury, nie zaś z momentem ziszczenia się okoliczności określonych w art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u.¹ tj. z chwilą otrzymania zapłaty, a w przypadku jej braku – 30. dnia od dnia wykonania usług. Podkreślono, że wskazany przepis jako wyjątek nie daje podatnikom żadnego wyboru w ustalaniu momentu powstania obowiązku podatkowego, który powstaje z mocy prawa, w ściśle określonym przypadku i czasie.

Podatnik argumentował, że art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. jest niezgodny z art. 63 i art. 66 Dyrektywy 2006/112/WE. Jako taki nie mógł zatem stanowić podstawy zakwestionowania dokonanych przez podatnika rozliczeń w zakresie VAT.

WSA w Łodzi podzielił zarzuty formułowane przez podatnika jednakże NSA nie zakwestionował ten wyrok. W ocenie NSA przepis art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. nie narusza art. 66 Dyrektywy 2006/112/WE. Wprowadzenie w ww. przepisie dodatkowego warunku, iż obowiązek podatkowy powstaje najpóźniej 30. dnia od wykonania usługi wyklucza sytuację, kiedy obowiązek podatkowy nie mógłby powstać na skutek braku zapłaty za wykonaną usługę. Termin ten doprecyzowuje więc moment powstania obowiązku podatkowego za świadczenie usług transportowych (w przypadku braku zapłaty) w odniesieniu do podstawowego sposobu powstawania obowiązku podatkowego – chwili wykonania usługi.

Teza
Na podstawie uzasadnienia prezentowanego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Regulacja art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. nie jest niezgodna z przepisami wspólnotowymi, gdyż odpowiada dyspozycji art. 66 lit. b) Dyrektywy 2006/112/WE.”

Komentarz
NSA potwierdził dotychczas przeważającą linię orzeczniczą w zakresie oceny zgodności uregulowania art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. z przepisami prawa wspólnotowego. Co prawda w niektórych orzeczeniach sądy uznawały powyższy przepis za niezgodny z regulacjami wspólnotowymi jednakże w zdecydowanej większości przypadków stanowisko judykatury jest zbieżne z tezami prezentowanego wyroku. Brak sprzeczności art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. z prawem unijnym potwierdził m.in. NSA w wyroku z dnia 15 kwietnia 2011 roku, sygn. akt I FSK 540/10 oraz WSA w Opolu w wyroku z dnia 22 kwietnia 2009 roku, sygn. akt I SA/Op 84/09.

NSA słusznie wskazał, że ww. przepis polskiej ustawy stanowi wyraz skorzystania przez Polskę z możliwości wynikającej z art. 66 pkt b) Dyrektywy 2006/112/WE, który umożliwia uznanie, że obowiązek podatkowy powstaje nie później niż w momencie otrzymania zapłaty. W takiej sytuacji przyjęcie przez polskiego ustawodawcę, że obowiązek podatkowy powstaje w dniu otrzymania zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia od wykonania usługi mieści się w zakresie uprawnienia przyznanego w art. 66 pkt b) Dyrektywy 2006/112/WE.

Z punktu widzenia podatników istotny jest także pogląd NSA, który potwierdził, że na gruncie art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a) u.p.t.u. podatnicy nie są uprawnieni do swobodnego wyboru momentu powstania obowiązku podatkowego. Powstaje on bowiem zawsze z mocy prawa w ściśle określonym przypadku i czasie. Nie można zatem przyjąć, że podatnik może sobie sam wybrać dzień powstania obowiązku podatkowego, aby tylko zmieścił się w przedziale czasowym pomiędzy dniem wykonania usługi, a trzydziestym dniem od tego zdarzenia.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)