Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe odmówiły – w sprawie wszczętej z wniosku podatnika – stwierdzenia nieważności decyzji w przedmiocie podatku od nieruchomości. Podstawę wniosku podatnika stanowił art. 247 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej, tj. wystąpienie w sprawie rażącego naruszenia prawa. Uzasadniając rozstrzygnięcie organy wskazały na wyrok NSA z dnia 13 lipca 2001 r., III SA 1110/00, w którym Sąd uznał, iż rażące naruszenie prawa występuje, gdy orzeczenie wydane przez organ w sposób ewidentny odbiega od obowiązującej normy prawnej, przy czym wykładnia tej normy nie budzi wątpliwości. Nie można mówić o rażącym naruszeniu prawa, gdy na gruncie danego przepisu możliwy jest wybór różnych jego interpretacji.Zarówno WSA jak i NSA nie podzieliły argumentacji podatnika, iż w tej konkretnej sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa uzasadniającego stwierdzenie nieważności decyzji podatkowej. NSA poczynił dodatkowo pewne ogólne uwagi dotyczące pojęcia rażącego naruszenia prawa. Wskazał, iż rażące naruszenie prawa zachodzi wówczas, gdy istnieje oczywista sprzeczność pomiędzy treścią przepisu a rozstrzygnięciem objętym decyzją, tj. gdy decyzja została wydana wbrew nakazowi lub zdarzeniu ustanowionemu w przepisie prawa, gdy wbrew wszystkim przesłankom przepisu nadano prawa lub ich odmówiono albo też wbrew tym przesłankom obarczono stronę obowiązkiem lub uchylono obowiązek. Nie chodzi przy tym o błędy wykładni prawa, ale o przekroczenie prawa w sposób jasny i niedwuznaczny.

NSA uznał dalej, iż sama rozbieżność orzecznictwa sądowego w danej kwestii nie wyklucza sama przez się możliwości, iż jeden z dwóch sprzecznych ze sobą poglądów wyrażonych w tym orzecznictwie jest na tyle wadliwy, że jego przyjęcie przez organy podatkowe stanowi rażące naruszenie prawa. Może to mieć miejsce jednak wyłącznie w sytuacji, gdy przepis prawa, na którym oparto dane rozstrzygnięcie, pomimo rozbieżności w orzecznictwie jest na tyle jednoznaczny, że nie wyklucza możliwości uznania, iż dokonana przez organy podatkowe wykładnie jest tak dalece wadliwa, iż stanowi o rażącym naruszeniu prawa.

Teza
W omawianym orzeczeniu NSA sformułował następujące tezy:
„1. Rażące naruszenie prawa zachodzi wtedy, gdy istnieje oczywista sprzeczność pomiędzy treścią przepisu a rozstrzygnięciem objętym decyzją. Naruszenie prawa tylko wtedy powoduje nieważność aktu administracyjnego, gdy ma ono charakter rażący, tzn. gdy decyzja została wydana wbrew nakazowi lub zdarzeniu ustanowionemu w przepisie prawa, gdy wbrew wszystkim przesłankom przepisu nadano prawa lub ich odmówiono albo też wbrew tym przesłankom obarczono stronę obowiązkiem lub uchylono obowiązek.
2. Rozbieżność orzecznictwa sądowego nie wyklucza sama przez się możliwości, że jeden z dwóch sprzecznych ze sobą poglądów wyrażonych w tym orzecznictwie jest na tyle wadliwy, że jego przyjęcie przez organ podatkowy stanowi rażące naruszenie prawa, o którym mowa w art. 247 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.”

Komentarz
W prezentowanym wyroku NSA przypomniał w jaki sposób należy rozumieć pojęcie „rażącego naruszenia prawa”, którego wystąpienie może skutkować stwierdzeniem nieważności aktu administracyjnego. Naruszeniem o charakterze rażącym jest więc takie naruszenie, które jest oczywiste, widoczne na pierwszy rzut oka. Innymi słowy o rażącym naruszeniu prawa możemy mówić wtedy, gdy zestawi się treść przepisu stanowiącego podstawę wydania decyzji oraz treść tej decyzji wydanej w konkretnym stanie faktycznym i od razu dochodzi się do wniosku, iż decyzja ta przepis ten narusza, jest z nim sprzeczna.

W orzecznictwie sądów administracyjnych oraz w stanowiskach organów podatkowych ugruntował się pogląd, iż o rażącym naruszeniu prawa nie można mówić wtedy, gdy sposób rozumienia danego przepisu, jego wykładnia jest źródłem rozbieżności w orzecznictwie. Skoro bowiem treść danego przepisu może być podstawą do kilku, możliwych do uzasadnienia stanowisk, to nie można przyjąć, że jedno z tych stanowisk rażąco narusza prawo. Faktycznie jeden z dwóch przeciwstawnych poglądów narusza prawo (jest błędny), lecz w tej sytuacji nie jest to naruszenie rażące.

W omawianym wyroku NSA w pewnym sensie złagodził powyższe stanowisko. Uznał bowiem, iż sama rozbieżność orzecznictwa nie wyklucza sama przez się możliwości uznania, iż jeden z prezentowanych przez sądy poglądów jest na tyle wadliwy, że stanowi rażące naruszenie prawa. W takim przypadku przyjęcie tego poglądu przez organ może skutkować stwierdzeniem nieważności decyzji. Z omawianego orzeczenia NSA wypływa tym samym wniosek, iż wystąpienie rażącego naruszenia prawa należy każdorazowo oceniać na podstawie konkretnego przypadku i nie powinno się w tym zakresie czynić jakichkolwiek uogólnień.

Prezentowane orzeczenie jest również istotne dla podatników z tego powodu, iż przypomina, że nie każde naruszenie prawa przez organy podatkowe można uznać za podstawę do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności oraz że fakt wystąpienia rażącego naruszenia prawa podatnik powinien uzasadnić. Jest to o tyle ważne, iż bardzo często podatnicy traktują nadzwyczajny tryb postępowania – tj. tryb stwierdzenia nieważności decyzji – jako kolejny sposób na zakwestionowanie niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia organu administracji. Każde naruszenie prawa uznają więc za rażące niezależnie od tego, czy mają podstawy do takich twierdzeń. Takie postępowanie jest natomiast całkowicie nieuzasadnione i nie ma prawa doprowadzić do korzystnego dla podatnika zakończenia sprawy.