Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe zakwestionowały zaliczenie przez podatnika do kosztów uzyskania przychodów ujemnych różnic kursowych związanych ze świadczonymi usługami spedycyjnymi. Wskazały, iż podatnik w fakturach dokumentujących te usługi wartość usług podał w walucie polskiej oraz jednocześnie w euro. Należność za usługi kontrahenci regulowali w euro, dokonując wpłaty na rachunek walutowy podatnika. W związku z powyższym organy uznały, iż podatnik wystawił faktury w walucie polskiej i niezależnie od tego, że kwoty te stanowiły równowartość należności wskazanych jednocześnie na fakturach w euro, nie można uznać, iż dla celów podatkowych podatnik osiągał przychody wyrażone w walutach obcych. Tym samym nie miał on prawa do ustalania różnic kursowych i zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów. Ponadto uznały, iż faktury zostały wystawione sprzecznie z przepisami ustawy o rachunkowości. Zakwestionowały także przyjęty przez podatnika kurs walut, na podstawie którego przeliczył on wskazaną na fakturach kwotę euro na polskie złote.

Rozpatrujący sprawę WSA w Gdańsku uchylił decyzje organów. Rozstrzygnięcie Sądu I instancji zostało następnie podtrzymane przez NSA, który uznał, iż w sprawie nie budzi wątpliwości, że zawierane przez podatnika transakcje zawierane były w euro i w tej walucie następowała także płatność za wykonane usługi. W konsekwencji bez wątpienia przychód uzyskiwany przez podatnika był wyrażony w walucie obcej, co powodowało w tym konkretnym przypadku powstanie ujemnych różnic kursowych. W ocenie Sądu sam fakt, iż wystawianie przez podatnika faktur następowało z naruszeniem przepisów ustawy o rachunkowości nie ma wpływu na możliwość zaliczenia przez niego ujemnych różnic kursowych do kosztów uzyskania przychodów.

Teza
Na podstawie uzasadnienia prezentowanego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Jeżeli należność za usługę została określona w walucie obcej i jednocześnie w tej walucie kontrahent dokonał płatności, to niezależnie od tego, że jednocześnie podatnik na fakturze wskazał tę kwotę w polskich złotych, po stronie podatnika mogą powstać ujemne różnice kursowe.”

Komentarz
Co prawda prezentowane orzeczenie dotyczyło stanu prawnego obowiązującego w 2005 r., jednakże pogląd zaprezentowany przez Sąd może mieć także zastosowanie w aktualnym stanie prawnym. Dotyczy on bowiem konsekwencji, które na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych wywołuje wystawienie faktury, w której należność zostanie wykazana zarówno w polskich złotych jak i w walucie obcej, a w szczególności tego, czy w opisanej sytuacji mogą wystąpić różnice kursowe.

Generalnie rzecz ujmując dla wystąpienia różnic kursowych konieczne jest zaistnienie dwóch elementów. Mianowicie, przychód lub koszt musi być wyrażony w walucie obcej a zapłata musi nastąpić w tej samej walucie. Jakiekolwiek inne konfiguracje, tj. gdy przychód wyrażony jest w złotówkach, a zapłata następuje w walucie obcej lub gdy przychód wyrażony jest w walucie obcej a zapłata następuje w złotówkach, nie skutkują powstaniem po stronie podatnika różnic kursowych (pogląd taki potwierdził Minister Finansów – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 27 lutego 2009 r. nr IBPBI/1/415-1000/08/KB jak też WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r. sygn. akt I SA/Gd 173/08).

W prezentowanej sprawie różnica poglądów podatnika i organów podatkowych wynikała z faktu, iż wykazana na fakturze należność (przychód) została przedstawiona w dwóch walutach: w złotówkach oraz w euro, przy czym zapłata następowała w euro. Należy zaakceptować stanowisko zajęte w sprawie przez NSA, który dopuścił w tej sytuacji wystąpienie różnic kursowych. Trudno bowiem uznać, iż wskazane wyżej przesłanki zaistnienia różnic kursowych nie wystąpiły. W praktyce bowiem zarówno kwota należności jak i rzeczywista płatność nastąpiła w walucie obcej. Sama natomiast okoliczność, iż jednocześnie podatnik na fakturze wskazał kwotę należności w polskich złotych powyższego faktu nie zmienia. Nie zmienia go również przeliczenie przez podatnika kwoty euro na złotówki przy zastosowaniu kursu walut niezgodnego z kursem określonym w przepisach ustawy o rachunkowości. Jak słusznie wskazał w tym zakresie NSA, o prawie do zaliczenia ujemnych różnic kursowych do kosztów uzyskania przychodów decydować powinny przepisy podatkowego prawa materialnego, czyli ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Powodem do odmowy ich zastosowania nie mogą w żadnym wypadku być błędy popełnione przy wystawianiu dokumentu potwierdzającego wykonanie usługi.