Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik – bank – wskazał, że zamierza nabyć wierzytelność pieniężną od innego banku. Nabycie i ewentualne zbycie tej wierzytelności ma nastąpić na podstawie art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego. Wierzytelność będąca przedmiotem przelewu powstała na tle udzielonego kredytu bankowego i jest w całości wymagalna. W związku z powyższym podatnik zadał pytanie, czy opisana czynność prawna podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Przedstawiając własne stanowisko w sprawie stwierdził, że jego czynność nie może być uznana za factoring, a zatem podlega ona zwolnieniu od podatku od towarów i usług. Podatnik nie wie bowiem jeszcze, czy nabytą wierzytelność zamierza odzyskać od dłużnika czy też dokonać jej dalszego zbycia.

Innego zdania był działający w imieniu Ministra Finansów Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach. Stwierdził on, że zakup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub w celu dalszej odsprzedaży mieści się w zakresie usług pośrednictwa finansowego, zwolnionych od podatku, jednakże z wyłączeniem usług ściągania długów oraz factoringu. W ocenie organu w pojęciu usług ściągania długów mieści się m.in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub odsprzedaży. Transakcja, którą zamierza zawrzeć podatnik, spowoduje „uwolnienie” cedenta od ciężaru egzekwowania wierzytelności i stanowić będzie czynność odzyskiwania długu wyłączoną ze zwolnienia podatkowego. Pomimo więc, że podatnik dopuszcza ewentualną dalszą sprzedaż nabytych wierzytelności, nie zmienia to faktu, że celem (zamiarem) tej transakcji jest właśnie ściągnięcie długu.

Stanowiska organu nie podzielił zarówno WSA w Warszawie jak i NSA. Ten ostatni w uzasadnieniu swego wyroku sformułował następującą tezę:

Teza
„Nabycie przez bank wierzytelności pieniężnej z tytułu udzielonego kredytu od innego banku na podstawie art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego nie jest usługą w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u., w szczególności nie jest usługą ściągania długów, o której mowa w poz. 3 załącznika nr 4 do tej ustawy.”

Komentarz
Rozstrzygnięcie zawarte w omawianym wyroku bazuje na treści prawa wspólnotowego, tj. na przepisach VI Dyrektywy oraz przepisach Dyrektywy 2006/112/WE, oraz odwołuje się do sposobu rozumienia tych przepisów przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Takie podejście do problemów powstałych na tle polskiej ustawy o podatku od towarów i usług staje się już cechą charakterystyczną orzecznictwa sądów administracyjnych.

W art. 13B lit. d pkt 3 VI Dyrektywy wymieniono jako zwolnione od podatku transakcje, łącznie z negocjacjami, dotyczące depozytu i bieżących rachunków, płatności, transferów, długów, czeków i papierów wartościowych, z wyjątkiem jednakże odzyskiwania długów i factoringu. Podobnie art. 135 pkt 1 Dyrektywy 2006/112/WE stanowi, że państwa członkowskie zwalniają z VAT transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności.

Zauważyć więc wypada, że w obu regulacjach zakresem zwolnienia z VAT objęto transakcje dotyczące długów, z wyjątkiem windykacji należności (odzyskiwania długów i factoringu). Niewątpliwe jest więc, że prawodawca unijny różnie traktuje transakcje dotyczące długów  (obejmując je zwolnieniem) i transakcje dotyczące windykacji długów (wyłączając je ze zwolnienia).

Dodatkowo w wyroku z dnia 26 czerwca 2003 r. w sprawie C-305/01 Europejski Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że działalność ekonomiczna, w ramach której podmiot gospodarczy nabywa długi ponosząc ryzyko zwłoki i który w zamian pobiera od swych klientów prowizję, stanowi odzyskiwanie długów. Ponadto podmiot wykonujący takie czynności prowadzi działalność gospodarczą, ma status podatnika, a tym samym prawo do odliczeń podatku naliczonego. Z wyroku tego wynika zatem wyraźnie, że usługa ściągania długów związana jest nie tylko z samym przelewem wierzytelności, ale i z jednoczesnym wynagrodzeniem (prowizją) za tę usługę.

Wskazane wyżej wnioski Naczelny Sąd Administracyjny przeniósł na grunt rozpatrywanej sprawy stwierdzając, że nabycie przez bank pojedynczej wierzytelności pieniężnej z tytułu udzielonego kredytu od innego banku na podstawie art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego nie stanowi czynności ściągania długów, wyłączonej ze zwolnienia podatkowego. Nie ma bowiem tutaj żadnej usługi ze strony banku jako nabywcy wierzytelności. Natomiast dalsze losy wierzytelności pozostają poza dokonaną transakcją.

Bardzo przekonują argumenty Sądu, że nawet jeśli bank wyegzekwuje nabyty dług od dłużnika na swoją rzecz, to trudno uznać to za jakąkolwiek usługę. Egzekwowanie swoich wierzytelności jest bowiem naturalnym elementem obrotu gospodarczego i żadnej usługi nie tworzy. Trudno bowiem być z tytułu jednej czynności jednocześnie usługodawcą i usługobiorcą. Zwłaszcza ten ostatni argument Sądu jest wyrazem coraz częstszego, zdroworozsądkowego podejścia sądów do problemów podatkowych.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)