Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług w wysokościach innych niż zadeklarowane przez podatnika. Wskazały, że podatnik posługiwał się fakturami VAT dokumentującymi transakcje, które nie miały faktycznie miejsca i dokonywał obniżenia podatku należnego o podatek naliczony zawarty w tych fakturach. W ocenie organów ww. faktury nie mogą stanowić podstawy do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, gdyż nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń gospodarczych pomiędzy wystawcą i odbiorcą faktury.

Podatnik argumentował, że zakwestionowane przez organy transakcje miały miejsce a posiadane przez niego faktury dokumentują rzeczywiste zdarzenia gospodarcze. Wskazał także, że przed nawiązaniem współpracy weryfikował kontrahentów (m.in. w urzędzie skarbowym i urzędzie miasta) i nie mógł wiedzieć, że wystawiane przez te podmioty faktury VAT będą niezgodne z prawem.

WSA w Poznaniu oraz NSA podzieliły stanowisko organów skarbowych. NSA stwierdził, że w sprawie prawidłowo ustalono, iż posiadane przez podatnika faktury dokumentowały czynności, które nie miały miejsca. Na podstawie art. 86 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a) u.p.t.u.¹ podatnik może natomiast korzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług dokonanych przez innego podatnika wyłącznie w odniesieniu do podatku wynikającego z faktury dokumentującej faktycznie zrealizowaną czynność podlegającą opodatkowaniu VAT. W przypadku, gdy podatek wynika z faktury, która nie dokumentuje faktycznego zdarzenia rodzącego obowiązek podatkowy u jej wystawcy, faktura taka nie daje uprawnienia do odliczenia wykazanego w niej podatku. Zdaniem NSA faktura nieodzwierciedlająca rzeczywiście dokonanej czynności przez jej wystawcę nie daje odbiorcy tej faktury prawa do odliczenia podatku naliczonego i to niezależnie od tego, czy pozostaje on w dobrej wierze, że wszedł w posiadanie towaru wykazanego na fakturze na podstawie czynności cywilnoprawnej mającej miejsce pomiędzy nim a wystawcą faktury.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Faktura VAT otrzymana przez podatnika od innego podmiotu daje prawo do odliczenia podatku, gdy:
– są spełnione materialne przesłanki do odliczenia, tj. czynność udokumentowana fakturą została przez dostawcę (usługodawcę) faktycznie wykonana i wykorzystana przez podatnika (odbiorcę faktury) do realizacji czynności opodatkowanej;
– podatek z tej faktury został przez odbiorcę faktury zapłacony jej wystawcy;
– faktura zawiera faktyczne informacje co do podmiotu wystawiającego fakturę, będącego dostawcą (usługodawcą), pozwalające na jednoznaczne określenie jego tożsamości.”

Komentarz
W prezentowanym wyroku NSA przypomniał, że podatnicy nabywają prawo do odliczenia podatku naliczonego wyłącznie wówczas, gdy posiadane przez nich faktury VAT dokumentują rzeczywiście wykonane czynności gospodarcze pomiędzy wystawcą faktury a jej odbiorcą. Innymi słowy, nawet posiadanie przez podatnika prawidłowej pod względem formalnym faktury nie umożliwia mu odliczenia wykazanego w niej podatku naliczonego, jeżeli faktura taka nie dokumentuje transakcji gospodarczej, która miała miejsce pomiędzy wystawcą a odbiorcą faktury.

Co istotne, w ocenie NSA pozbawienie podatnika w powyższej sytuacji prawa do odliczenia jest niezależne od tego, czy działał on w dobrej czy też w złej wierze odnośnie tożsamości podmiotu wykonującego dostawę lub świadczącego usługę. Nawet zatem wówczas, gdy podatnik nie wiedział o tym, że dostawy towarów lub świadczenia usług dokonał faktycznie inny podmiot niż ten, który widnieje na otrzymanej przez podatnika fakturze, nie może on skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Powyższe, bardzo rygorystyczne stanowisko Sądu, zgodnie z którym nawet dobra wiara podatnika co do rzeczywistej tożsamości dostawcy (usługodawcy) nie umożliwia mu odliczenia podatku naliczonego powoduje, że podatnicy powinni z dużą ostrożnością weryfikować kontrahentów, co do rzetelności których nie mają 100% pewności. Weryfikacji takiej powinno podlegać nie tylko to, czy dany kontrahent jest zarejestrowanym podatnikiem VAT, lecz także, czy posiada on odpowiednie środki techniczne i osobowe niezbędne do prawidłowego wykonania dostawy lub wyświadczenia usługi.

Należy zaznaczyć, że omawiany wyrok NSA potwierdza wcześniejsze poglądy prezentowane w orzecznictwie sądów administracyjnych, iż jednym z warunków skorzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest to, aby posiadane przez podatnika faktury dokumentowały rzeczywiste zdarzenia gospodarcze (tak. m.in. WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 12 października 2010 roku sygn. akt I SA/Gd 480/10, WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 8 października 2010 roku sygn. akt I SA/Po 574/10, NSA w wyroku z dnia 12 lipca 2011 roku sygn. akt I FSK 985/10).

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)