Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu umowy nabycia nieruchomości. Wskazały, że zawierając umowę sprzedający oświadczył, że sprzedaż jest opodatkowana VAT w konsekwencji czego notariusz nie pobrał od tej czynności podatku od czynności cywilnoprawnych. Jak się jednak okazało sprzedawca wystąpił następnie o zwrot nadpłaty w VAT argumentując, że przedmiotowa transakcja nie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, gdyż nie działał on w tym zakresie w charakterze podatnika VAT. Właściwy organ stwierdził nadpłatę VAT i dokonał jej zwrotu. W efekcie powyższego uznano, że transakcja sprzedaży, jako niepodlegająca VAT, powinna była zostać opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych, do uiszczenia którego zobowiązany był podatnik, jako kupujący.
Podatnik argumentował, że organy podatkowe błędnie zastosowały w sprawie art. 2 pkt 4 lit. a) u.p.c.c.1 wyłączający z opodatkowania PCC czynności, jeżeli jedna ze stron jest z tego tytułu opodatkowana VAT. W dacie zawarcia umowy sprzedaż była opodatkowana VAT, a zatem korzystała ona ze zwolnienia z PCC, o którym mowa w ww. przepisie. Podatnik odwołał się także do posiadanej faktury VAT dokumentującej przedmiotową transakcję oraz do faktu zapłaty na rzecz kontrahenta wynikającej z tej faktury kwoty VAT.
WSA w Szczecinie oraz NSA uznały stanowisko zajęte przez organy podatkowe za prawidłowe. Odwołały się do okoliczności, że w ramach postępowania dotyczącego zobowiązania sprzedawcy w zakresie VAT właściwy organ stwierdził nadpłatę i dokonał jej zwrotu. Skoro zatem na sprzedającym nie ciążył obowiązek zapłaty VAT, gdyż dana sprzedaż nie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, to czynność taka nie może korzystać ze zwolnienia z opodatkowania PCC na podstawie art. 2 pkt 4 lit. a) u.p.c.c.
Teza
Z uzasadnienia omawianego wyroku wyprowadzić można następującą tezę:
„Pod pojęciem „opodatkowania podatkiem od towarów i usług” sformułowanym w art. 2 pkt 4 lit. a) u.p.c.c. należy rozumieć tylko takie sytuacje, w których ustawodawca nakłada na jedną ze stron czynności cywilnoprawnej obowiązek podatkowy w VAT. Przepis ten nie obejmuje zatem przypadków, gdy w związku z daną czynnością uiszczono co prawda podatek od towarów i usług, lecz podatek ten okazał się następnie nienależny, np. z uwagi na brak statusu sprzedawcy jako podatnika VAT.”
Komentarz
Prezentowany wyrok NSA sygnalizuje źródło potencjalnego ryzyka związanego z zakresem stosowania zwolnienia z PCC tych sprzedaży, z tytułu których jedna ze stron jest opodatkowana VAT. Jak się bowiem okazuje, pomimo formalnego zadeklarowania transakcji jako opodatkowanej VAT, a nawet uiszczenia przez nabywcę wynikającej z faktury kwoty VAT, z czasem może okazać się, że w praktyce dana transakcja nie podlegała opodatkowaniu VAT (gdyż np. sprzedawca nie miał statusu podatnika), a przez to powinna ona zostać opodatkowana PCC. To natomiast pociąga za sobą określone obciążenie podatkowe nabywcy, którego ten przy zawieraniu umowy nie mógł przewidywać.
Co prawda w powyższej sytuacji nie można formalnie mówić o podwójnym opodatkowaniu tej samej transakcji (VAT bowiem był nienależny i jako taki powinien zostać zwrócony), lecz zasadniczo – przynajmniej przez pewien okres czasu – nabywca ponosi w rzeczywistości podwójne obciążenie podatkowe, tj. zarówno ciężar uiszczonego wcześniej podatku VAT jak i należnego PCC. Oczywiście kwota nienależnie zapłaconego VAT powinna mu zostać zwrócona przez sprzedawcę, lecz w przypadku, gdy ten uchyla się od dokonania zwrotu, podatnikowi pozostaje skierowanie w tej sprawie powództwa cywilnego do sądu powszechnego oraz oczekiwanie – co najmniej kilkumiesięczne – na pozytywny wyrok sądu.
Aby zminimalizować powyższe ryzyko podatnicy powinni zwrócić szczególną uwagę na to, czy rzeczywiście dokonywana przez nich transakcja podlega opodatkowaniu lub zwolnieniu z VAT i jako taka spełnia warunki zwolnienia z PCC wynikające z art. 2 pkt 4 u.p.c.c. W tym celu należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy transakcja ta została wykonana przez podatnika VAT oraz czy mieści się ona w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 12 listopada 2008 roku, sygn. akt I SA/Po 829/08).
