Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania podatkowego w VAT. Wskazały, że podatnik wystawił na rzecz kontrahenta trzy faktury o tym samym numerze, z tej samej daty oraz z identycznym przedmiotem transakcji, z których dwie wskazywały taką samą wartość sprzedaży. Z tych dwóch faktur tylko jedna została zaewidencjonowana. Organy uznały, że podatnik powinien uiścić należny VAT z każdej wystawionej przez siebie faktury. Jako podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia wskazano art. 108 ust. 1 u.p.t.u.¹

Podatnik kwestionował stanowisko organów, iż niezaewidencjonowane faktury zostały wprowadzone do obrotu gospodarczego i w efekcie spowodowały zobowiązanie podatnika do zapłaty wynikającego z nich podatku od towarów i usług. Wyjaśnił, że sporne faktury w rzeczywistości były jedynie fakturami proforma, czyli inaczej propozycjami, traktowanymi przez strony jako potwierdzenie zamówienia i warunków rozliczeń, zaś należny VAT został odprowadzony dopiero od trzeciej „właściwej faktury”. W związku z powyższym choć dokumenty te zostały sporządzone na drukach faktur VAT, to nie towarzyszył im nieodzowny element jakim jest wprowadzenie do obrotu gospodarczego, a dodatkowo nie istniało niebezpieczeństwo bezprawnego odliczenia podatku.

WSA w Rzeszowie oddalił wniesioną przez podatnika skargę. Stwierdził, że okolicznościami faktycznymi istotnymi z punktu zastosowania art. 108 ust. 1 u.p.t.u. jest sam fakt wystawienia faktury, w której wykaże się kwotę podatku. Przepis ten przewiduje szczególny przypadek samoistnego powstania obowiązku podatkowego jako skutku wystawienia faktury, w której wykazano kwotę podatku od towarów i usług. Obowiązek ten przyjmuje postać swoistej sankcji. Z punktu widzenia zastosowania art. 108 ust. 1 u.p.t.u. bez znaczenia jest przyczyna wystawienia faktury. Oznacza to, że obowiązkiem zapłaty podatku będzie skutkowało zarówno wystawienie faktury spowodowane błędem, brakiem wiedzy lub niepewnością co do powstania obowiązku podatkowego, jak też świadome działanie podatnika. W świetle art. 108 ust. 1 u.p.t.u. także faktury, które nie dokumentują faktycznych transakcji, rodzą obowiązek zapłaty wykazanego w nich podatku należnego. W rozpatrywanej sprawie nie budziło wątpliwości to, że podatnik wystawił faktury VAT, a zatem zobowiązany był do uiszczenia wynikającego z nich podatku. Sąd nie zgodził się jednocześnie z argumentacją podatnika, że zakwestionowane faktury były jedynie fakturami proforma. W tym zakresie wskazano, że z treści faktur nie wynikało, aby pełniły one takie właśnie funkcje.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Z punktu widzenia zastosowania art. 108 ust. 1 u.p.t.u. bez znaczenia jest przyczyna wystawienia faktury. Oznacza to, że obowiązkiem zapłaty podatku będzie skutkowało zarówno wystawienie faktury spowodowane błędem, brakiem wiedzy lub niepewnością co do powstania obowiązku podatkowego, jak też świadome działanie podatnika.”

Komentarz
Prezentowany wyrok stanowi dobry przykład na to, jak duże ryzyko może pociągać za sobą niefrasobliwe wystawianie faktur VAT, które nie dokumentują faktycznych transakcji. Z jednej strony podatnik wystawiający taką fakturę jest zobowiązany do zapłaty wykazanego w niej podatku. Z kolei odbiorca takiej faktury nie jest uprawniony do odliczenia wynikającego z niej podatku naliczonego.

Podstawą rozstrzygnięcia w omawianej sprawie był art. 108 ust. 1 u.p.t.u., który przewiduje, że gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Przepis ten jest bardzo rygorystyczny, a wynikające z niego skutki w postaci obowiązku zapłaty podatku występują niezależnie od tego, jaka była przyczyna wystawienia faktury.

Wskazany rygoryzm częściowo łagodzi, potwierdzona w orzecznictwie, możliwość zastosowania powyższej regulacji wyłącznie do faktur wprowadzonych do obrotu prawnego, tj. doręczonych odbiorcy (zob. wyrok NSA z dnia 30 lipca 2009 roku, sygn. akt I FSK 866/08). Ponadto, w przypadku doręczenia faktury odbiorcy, istnieje także możliwość jej późniejszego skorygowania (por. wyrok WSA w Łodzi z dnia 7 czerwca 2011 roku, sygn. akt I SA/Łd 215/11).

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)