Sprzedaż lokalu jako transakcja opodatkowana VAT – wyrok NSA z dnia 28 maja 2010 r., sygn. akt I FSK 963/09

Stan faktyczny i stanowisko NSA
Organy podatkowe ustaliły, że podatnik opodatkował wpłaty nabywców garaży, miejsc parkingowych oraz mieszkań, traktując je jako zaliczki na poczet sprzedaży lokali i budynków. Ustalono też, że wydanie tych towarów nastąpiło na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych, a protokoły podpisywane były na kilka miesięcy przed przeniesieniem prawa własności lokali w formie aktu notarialnego. W następstwie tych ustaleń zakwestionowano przyjęty przez podatnika moment powstania obowiązku podatkowego z tytułu dostaw lokali i budynków. Organy przyjęły, że decydujący dla powstania obowiązku podatkowego był moment przekazania lokali na podstawie protokołów, gdyż w tej chwili doszło do faktycznego ich wydania w rozumieniu art. 19 ust. 10 u.p.t.u.1

Wojewódzki Sąd Administracyjny uwzględnił skargę podatnika. W uzasadnieniu wyroku wyrażono pogląd, że ocena skutków podatkowych danej czynności, także związanej z obrotem nieruchomościami, nie może być dokonywana w oderwaniu od norm prawa cywilnego. Zdaniem Sądu poprzez przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel rozumieć należy każdy dopuszczalny prawem i dokonany z zachowaniem formy aktu notarialnego sposób przeniesienia własności nieruchomości. Sam zaś moment przejścia prawa własności również powinien być określany zgodnie z zasadami prawa cywilnego, w których nie czynią wyłomu przepisy art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 7 ust. 1 u.p.t.u. Sąd nie przychylił się więc do stanowiska organów podatkowych dopuszczającego opodatkowanie nieformalnego zbycia nieruchomości.

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej od tego wyroku Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez WSA. Odwołując się do przepisów prawa wspólnotowego i orzecznictwa ETS NSA stwierdził, że kwestie cywilnoprawne nie mogą mieć rozstrzygającego znaczenia zarówno przy ustalaniu istoty dostawy towarów w rozumieniu przepisów regulujących podatek od towarów i usług, jak i przy ocenie momentu powstania obowiązku podatkowego przy dostawie nieruchomości.

Teza

Z uzasadnienia wyroku NSA wywieść można następującą tezę:
„Obowiązek podatkowy z tytułu dostawy nieruchomości może powstać także wtedy, gdy umowa jej sprzedaży została sporządzona bez zachowania wymogów cywilnoprawnych, tj. formy aktu notarialnego.”

Komentarz

Prezentowany wyrok ma ogromne znaczenie dla deweloperów, spółdzielni mieszkaniowych i innych podmiotów trudniących się obrotem nieruchomościami. Jest on dobrym przykładem na to, że prawne pojęcia lub instytucje ukształtowane na gruncie prawa cywilnego nie zawsze są tożsame z pojęciami prawa podatkowego.

Odwołując się judykatury i piśmiennictwa Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że z punktu widzenia opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług istotne jest nie tyle przeniesienie prawa własności towaru, lecz przeniesienie prawa do rozporządzania towarem „jak” właściciel a nie „jako” właściciel. W unormowaniu podatkowym chodzi zatem o aspekt faktyczny sprowadzający się do przekazania faktycznej możliwości dysponowania towarem, a nie rozporządzania nim w sensie prawnym. Dokonując kwalifikacji danej czynności na potrzeby podatku od towarów i usług, należy oderwać się więc od jej uwarunkowań cywilistycznych, a skoncentrować się na aspekcie faktycznym.

Przy dostawie nieruchomości decydujące znaczenie ma przekazanie ekonomicznej kontroli nad towarem w taki sposób, że nabywca może nim rozporządzać jak właściciel, a taka możliwość pojawia się z chwilą przekazania nabywcy towaru. Taki stan rzeczy zachodzić więc może np. w sytuacji, gdy nabywca lokalu, mimo braku ustanowienia odrębnej własności tego lokalu – lokal taki odbierze, przystąpi do jego osobistej aranżacji, a nawet w nim zamieszka.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w omawianym orzeczeniu NSA – uzasadniając swoje stanowisko – po raz kolejny odwołał się do orzecznictwa ETS, tj. wyroku ETS z 8 lutego 1990 r. C-320/88, w którym Trybunał stwierdził, że wyrażenie „dostawa towarów” w rozumieniu art. 5 ust. 1 VI Dyrektywy oznacza takie przeniesienie prawa do dysponowania rzeczą jak właściciel, nawet jeżeli nie dochodzi do przeniesienia własności rzeczy w sensie prawnym. Do sądu krajowego należy więc w takich przypadkach ocena, czy w świetle okoliczności faktycznych sprawy miało miejsce faktyczne przeniesienie prawa do dysponowania towarem. NSA dokonał takiej oceny w niniejszej sprawie.

\"\"
1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)

Dodaj komentarz