Stan faktyczny oraz stanowisko NSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi wysokość zobowiązania w VAT. W ramach ustaleń odnoszących się do stanu faktycznego sprawy włączono protokoły zeznań świadków (kontrahentów podatnika), które ci złożyli w innych postępowaniach karno-skarbowych.

Podatnik argumentował, że w toku postępowania nie zapewniono mu czynnego udziału w postępowaniu, w szczególności przy przesłuchiwaniu świadków, będących jednocześnie stronami i właścicielami rzekomo fikcyjnych firm. W ocenie podatnika, włączenie protokołów z przesłuchań świadków z postępowania karnego (karnego skarbowego) stanowi naruszenie tej zasady, a rozstrzygnięcie oparte na takich dowodach musi w każdym przypadku być uznane za naruszające w istotnym stopniu przepisy postępowania, nawet jeśli podatnik miał zapewnioną możliwość zapoznania się z protokołami zeznań. Zdaniem podatnika dowody z zeznań świadków powinny być zatem ponowione w ramach prowadzonego przeciwko niemu postępowania.

WSA w Warszawie oraz NSA nie podzieliły zarzutów podatnika. NSA wskazał, że nie można uznać, iż włączenie przez organ do materiału dowodowego przedmiotowej sprawy m.in. zakwestionowanych przez podatnika protokołów przesłuchań, stanowi naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu. Ordynacja podatkowa przewiduje bowiem wyjątki od zasady bezpośredniości postępowania dowodowego. Odstępstwo od tej reguły wprowadza art. 181 Ordynacji podatkowej, dopuszczając, aby w postępowaniu podatkowym były wykorzystane dowody i materiały zgromadzone w innych postępowaniach, w tym także w postępowaniu karnym lub innym postępowaniu kontrolnym. W konsekwencji NSA stwierdził, że nie istnieje prawny nakaz, aby w toku postępowania podatkowego koniecznym było powtórzenie przesłuchania świadka, który zeznawał w takich postępowaniach, a korzystanie przez organy z tak uzyskanych zeznań samo w sobie nie narusza zasady czynnego udziału strony w postępowaniu podatkowym, ani też nie narusza jakichkolwiek innych przepisów Ordynacji podatkowej.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Przepis art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej formułuje zasadę otwartego systemu dowodów oraz równej mocy środków dowodowych, nie wprowadzając ograniczeń, co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu istnienia danego faktu. Zatem dowody przeprowadzone bezpośrednio przez organ w postępowaniu podatkowym mają tę samą moc dowodową, co dowody zgromadzone w innych postępowaniach i podlegają swobodnej ocenie organu.”

Komentarz
Prezentowany wyrok potwierdza, że nie w każdym przypadku organy podatkowe powinny w sposób bezpośredni przeprowadzić dowody, które pozwalają na ustalenie stanu faktycznego sprawy a w efekcie jej prawidłowe rozstrzygnięcie. Jak widać na omawianym przykładzie, wyjątkiem od zasady bezpośredniości postępowania dowodowego jest m.in. możliwość oparcia rozstrzygnięcia na zeznaniach świadków składanych w ramach postępowania karnego lub karno-skarbowego (art. 181 Ordynacji podatkowej).

Powyższa możliwość włączenia do materiału dowodowego środków dowodowych zebranych w innych postępowaniach była przez NSA potwierdzana także w innych wyrokach (przykładowo w wyroku NSA z dnia 11 stycznia 2011 roku, sygn. akt I FSK 323/10, w wyroku NSA z dnia 7 grudnia 2010 roku, sygn. akt I FSK 1652/09).

Należy jednocześnie zaznaczyć, że włączone do danego postępowania dowody zebrane w innych sprawach powinny być podatnikowi wskazane. Ten może natomiast wyrazić co do nich własne stanowisko, które powinno być przez organ prowadzący sprawę przeanalizowane.