Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Organy skarbowe zakwestionowały zasadność zastosowania przez podatnika 0% stawki VAT w odniesieniu do dokonanych przez niego wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów. Wskazały, że podatnik powierzył realizację kontraktów i transakcji na rynku wspólnotowym przedstawicielowi nie dokładając należytej staranności w sprawdzeniu kontrahentów, na rzecz których następnie dokonywał dostaw. Przedstawieni przez przedstawiciela odbiorcy towarów okazali się podmiotami faktycznie nie działającymi. W konsekwencji brak było podstaw do przyjęcia, że dokonane przez podatnika dostawy zostały dokonane na rzecz podatników VAT, o których mowa w art. 13 ust. 2 pkt 1 u.p.t.u.¹, a więc że transakcje te mogą zostać zakwalifikowane jako wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów, do których zastosowanie znajdzie 0% stawka VAT.

Podatnik argumentował, że dołożył należytej staranności w weryfikacji kontrahentów, na rzecz których dokonywał dostaw towarów. W jego ocenie ewentualne wadliwości w statusie podatkowym kontrahenta, których podatnik nie mógł przewidzieć ani zbadać, nie mogą wpływać na prawo do zastosowania 0% stawki VAT przy WDT.

WSA w Warszawie uchylił decyzje organów podatkowych. Odwołał się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, z którego wynika, że prawo do zastosowania 0% stawki VAT przy WDT nie może być zakwestionowane z uwagi na związane z tymi dostawami oszustwo podatkowe, jeżeli podatnik nie brał w tym oszustwie udziału oraz przedsięwziął niezbędne środki w celu zagwarantowania, by dokonywana przez niego czynność nie prowadziła do udziału w tego rodzaju oszustwie. WSA wskazał także na wyroki polskich sądów administracyjnych, z których wynikają podobne do powyższych wnioski. W konsekwencji stwierdził, że dla oceny zasadności zastosowania przez podatnika 0% stawki VAT organy powinny zbadać istnienie po stronie podatnika dobrej wiary w odniesieniu do kwestionowanych transakcji, czego w niniejszej sprawie nie uczyniły.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następującą tezę:
„Kwestia istnienia bądź nie istnienia dobrej wiary po stronie podatnika dokonującego wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów ma znaczenie dla zastosowania stawki VAT wskazanej w art. 42 ust. 1 u.p.t.u., o ile podatnik przedstawi dowody wskazujące prima facie na przysługiwanie mu prawa do zastosowania stawki 0%.”

Komentarz
Prezentowane orzeczenie potwierdza dominująca linię orzeczniczą zarówno polskich sądów administracyjnych jak i Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w kwestii możliwości przypisania podatnikowi negatywnych konsekwencji na gruncie VAT z uwagi na nieprawidłowości w funkcjonowaniu ich kontrahentów lub dokonane przez tych kontrahentów oszustwa podatkowe. WSA uznał, że obciążenie podatnika takimi konsekwencjami (w omawianym przypadku brakiem możliwości zastosowania 0% stawki podatku przy WDT) możliwe jest wówczas, gdy można mu przypisać złą wiarę w odniesieniu do transakcji stanowiących oszustwo podatkowe.

W powyższym zakresie warto wskazać na powołany przez WSA wyrok ETS w sprawie C-409/04 Teleos oraz wyrok w połączonych sprawach C-354, 355 i 484/03 Optigen i in., w których ETS potwierdził, że oszustwo podatkowe po stronie kontrahentów podatnika nie może pociągać za sobą dla niego negatywnych konsekwencji, jeżeli o oszustwie tym podatnik nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł wiedzieć. Stanowisko to znalazło akceptację w wyrokach polskich sądów administracyjnych (por. wyrok NSA z dnia 16 kwietnia 2009 roku, sygn. akt I FSK 1515/07, wyrok NSA z dnia 6 lipca 2010 roku, sygn. akt I FSK 1554/09).

Praktyczną konsekwencją wskazanej linii orzeczniczej jest istniejący po stronie organów podatkowych obowiązek ustalenia nie tylko tego, czy dokonane przez podatnika transakcje stanowiły jeden z elementów oszustwa podatkowego, lecz także i tego, czy o oszustwie tym podatnik wiedział lub mógł wiedzieć. Jeżeli elementów tych organy nie wykażą, nie mogą zakwestionować prawidłowości dokonanych przez podatników rozliczeń podatkowych. Z powyższego względu niezwykle istotne jest to, aby podatnicy dysponowali odpowiednią dokumentacją dotyczącą przeprowadzonych transakcji, która będzie potwierdzać, że z perspektywy działania podatników transakcje te zostały dokonane w sposób prawidłowy i zgodny z wymogami przepisów podatkowych.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)