Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik zapytał, czy przeniesienie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej na rzecz gminy w trybie art. 66 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, w zamian za wygaśnięcie zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od nieruchomości jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W ocenie podatnika przeniesienie własności rzeczy na rzecz gminy w trybie art. 66 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT, a jedynie prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. W ocenie organu przeniesienie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości na rzecz gminy w zamian za zaległości podatkowe jest czynnością opodatkowaną VAT. Opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa związana z przeniesieniem prawa rozporządzenia towarami jak właściciel. Przeniesienie następuje na podstawie umowy cywilno prawnej i jest odpłatne. Odpłatnością w tym konkretnym przypadku jest kwota zaległości podatkowych, która zostanie skompensowana „wartością nieruchomości”.

WSA w Gliwicach uchylił zaskarżoną interpretację. Stwierdził, że przeniesienie prawa użytkowania wieczystego co do zasady jest odpłatną dostawą i podlega opodatkowaniu VAT. W przypadku jednak przeniesienia przez podatnika prawa użytkowania wieczystego na rzecz gminy tytułem zapłaty zaległości podatkowych nie powstanie obowiązek podatkowy, gdyż podatnik nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia z tytułu przeniesienia tego prawa a jedynie dokonuje zapłaty podatku w naturze (za zgodą wierzyciela). Sąd zwrócił uwagę, że podatek od towarów i usług jest podatkiem konsumpcyjnym, uiszczanym przez finalnego konsumenta na ostatnim szczeblu obrotu, a podstawę opodatkowania stanowią czynności wykonywane w ramach obrotu gospodarczego. Natomiast celem zawarcia umowy o przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych, o której mowa w art. 66 Ordynacji podatkowej jest wyłącznie wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, a więc zobowiązania o charakterze publicznoprawnym. Dlatego nie można stwierdzić, iż czynność ta jest realizowana w ramach obrotu gospodarczego, a nadto, że powoduje osiągnięcie wartości dodanej, która bezspornie stanowi podstawę opodatkowania VAT.

Teza
Z uzasadnienia omawianego wyroku wyprowadzić można następującą tezę:
„Przeniesienie prawa użytkowania wieczystego na rzecz prezydenta miasta w trybie art. 66 Ordynacji podatkowej, w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków lokalnych stanowiących dochody budżetu nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.”

Komentarz
W prezentowanym wyroku WSA w Gliwicach opowiedział się za stanowiskiem, zgodnie z którym przeniesienie prawa użytkowania wieczystego na rzecz gminy w zamian za zobowiązanie podatkowe nie stanowi czynności opodatkowanej VAT. Taki pogląd Sądu znajduje potwierdzenie m.in. w uchwale NSA z dnia 8 października 2007 roku, sygn. akt I FPS 2/07, która pomimo tego, że została wydana na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym zachowuje swoją aktualność. Na gruncie przepisów obecnie obowiązującej ustawy o VAT podobne stanowisko znaleźć można natomiast m.in. w wyroku NSA z dnia 14 stycznia 2011 roku, sygn. akt I FSK 105/10.

Co prawda przedmiotem zapytania podatnika w niniejszej sprawie było przeniesienie na rzecz gminy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w kontekście opodatkowania tej czynności VAT, lecz stanowisko zajęte przez Sąd można odnieść także do przeniesienia wszelkich innych rzeczy lub praw majątkowych. Istota tej czynności – bez względu na jej przedmiot – pozostaje bowiem taka sama, tj. zmierza do uregulowania zobowiązania podatkowego i nie jest przejawem prowadzenia działalności gospodarczej.

W konsekwencji należy uznać, że jeżeli podatnik przenosi na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego własność rzeczy lub praw majątkowych w celu uregulowania zobowiązań podatkowych, brak jest podstaw do obciążenia tej czynności podatkiem VAT.