Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wskazał, że na podstawie umowy nabył od podmiotu trzeciego wierzytelność płacąc cenę stanowiącą 98% wartości nabytej wierzytelności. Zakup nastąpił z zamiarem potrącenia własnego zobowiązania wobec dłużnika z nabytą wierzytelnością. Umowa nie zawierała żadnych postanowień zobowiązujących podatnika do podejmowania działań windykacyjnych na rzecz kontrahenta. Podatnik zapytał, czy opisana umowa stanowiła usługę pośrednictwa finansowego zwolnioną z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.¹ i poz. 3 załącznika nr 4 do tej ustawy. W ocenie podatnika transakcji tej nie można uznać za transakcję ściągania długów, a stanowi ona wyłącznie usługę pośrednictwa finansowego. Podatnik nie zobowiązał się bowiem do żadnych działań polegających na ściąganiu długów na rzecz kontrahenta. W konsekwencji świadczona przez niego usługa podlega zwolnieniu z VAT na podstawie ww. przepisów.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Zdaniem organu podatnik działał w ramach opisanej we wniosku umowy jako podatnik VAT. Transakcja ta spowodowała uwolnienie kontrahenta od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Stanowiła więc czynność odzyskiwania długów. Tym samym nie korzystała ze zwolnienia z VAT określonego w art. 43 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u. i poz. 3 załącznika nr 4 do tej ustawy.

WSA w Poznaniu oddalił skargę wniesioną przez podatnika. Przyznał, iż w przypadku sprzedaży wierzytelności usługę świadczy nabywca, a nie podmiot sprzedający. Zdaniem Sądu za każdym razem, gdy głównym celem działania usługodawcy jest przejęcie długu innego podmiotu w celu jego wyegzekwowania, usługę taką należy opodatkować VAT. Jest tak także wtedy, gdy w celu egzekucji długu następuje nabycie wierzytelności mieszczące się w pojęciu pośrednictwa finansowego. W takiej sytuacji zbywca wierzytelności zostaje bowiem uwolniony od ciężaru jej egzekwowania, w tym też z szeregu czynności podejmowanych dla dochodzenia długu.

Teza
Z uzasadnienia omawianego wyroku wyprowadzić można następującą tezę:
„W każdym przypadku, gdy celem działania usługodawcy jest przejęcie wierzytelności (długu) innego podmiotu w celu jej wyegzekwowania, usługę tę należy opodatkować VAT, także wówczas, gdy środkiem do tego celu jest nabycie cudzej wierzytelności, która to czynność mieści się w pojęciu pośrednictwa finansowego.”

Komentarz
W prezentowanym wyroku WSA dokonał rozróżnienia zwolnionych z VAT czynności pośrednictwa finansowego oraz opodatkowanych czynności związanych ze ściąganiem długów. Wskazał przy tym jednocześnie, w jaki sposób należy tego rozróżnienia dokonać.

W powyższym zakresie główny nacisk został położony na cel nabycia wierzytelności przez podatnika. Otóż jeżeli celem tym nie jest ściągnięcie nabytej wierzytelności, lecz np. przejęcie podmiotu sprzedającego wierzytelność lub dalsza jej odsprzedaż, usługa nabycia wierzytelności kwalifikowana jest jako usługa pośrednictwa finansowego korzystająca ze zwolnienia z VAT. Natomiast wówczas, gdy celem nabycia wierzytelności jest jej wyegzekwowanie, nabycie takie traktowane jest jako usługa ściągania długów opodatkowana VAT według 22% stawki podatku.

Należy podkreślić, iż pogląd zaprezentowany przez WSA w Poznaniu znajduje silne potwierdzenie w innych orzeczeniach sądowych. W sposób analogiczny orzekł bowiem NSA w wyroku z dnia 26 lutego 2010 roku, sygn. akt I FSK 2104/08. Podobnym tonie wypowiadają się także organy podatkowe (zob. interpretacja indywidualna Ministra Finansów z dnia 16 kwietnia 2010 roku, nr IPPP1-443-123/10-2/EK).

Uwzględniając wskazany kierunek orzekania sądów oraz organów skarbowych, przy kwalifikacji dla potrzeb VAT usług polegających na nabywaniu wierzytelności podatnicy powinni więc zwrócić uwagę na cel, w jakim czynności takiej dokonują. Od niego zależy bowiem sposób opodatkowania takich czynności.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)