Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
Organy podatkowe określiły podatnikowi zobowiązanie w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2006 r. w kwocie wyższej niż zadeklarowana przez podatnika. Opierając się na materiałach przekazanych przez prokuraturę uznały, że zakupiony przez podatnika złom był wcześniej przedmiotem nielegalnego obrotu i z tego powodu zakwestionowały prawo podatnika do zaliczenia wydatków na jego zakup do kosztów uzyskania przychodu. Niezależnie od tego w postępowaniu dokonano „analizy” formularzy przyjęcia odpadów metali stanowiących źródłowe dokumenty zakupu złomu od ludności (wymóg sporządzenia takich formularzy wprowadziła ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach) i na tej podstawie ustalono, że wielkość zakupu złomu przez podatnika od ludności wykazana w podatkowej księdze przychodów i rozchodów różniła się od wynikającej z powyższej analizy, przez co podatnik zawyżył koszty uzyskania przychodu.

Rozpatrując skargę podatnika Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uchylił zaskarżoną decyzję.  W uzasadnieniu wyroku Sąd nie zgodził się  ze stanowiskiem organów, że „formularz przyjęcia odpadów metali” jest jedynym wiarygodnym dowodem potwierdzającym skup odpadów metalowych wskazując, że nieprawidłowości w dokumentach wymaganych przez ustawę o odpadach nie wykluczają możliwości zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem Sądu dowodem stwierdzającym fakt dokonania operacji gospodarczej zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem jest nie tylko sam wskazany wyżej „formularz”, ale i dowód kasowy dotyczący poniesienia wydatku, dowód przyjęcia na magazyn i dowód sprzedaży.

W ocenie Sądu, niezasadne jest takie stanowisko organów, które opierając się na materiałach z postępowania karnego prowadzonego wobec kontrahentów podatnika (które to materiały wskazywały na nielegalną działalność tych kontrahentów związaną z obrotem złomem), zakwestionowały prawo podatnika do zaliczenia wydatków w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Zdaniem Sądu sam fakt nielegalnego obrotu towarem na wcześniejszych etapach tego obrotu (w których podatnik nie uczestniczył) nie może przesądzić o zakwestionowaniu prawa do zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodu skoro w postępowaniu  nie udowodniono tego, że podatnik nie poniósł wydatków na zakup złomu i że dostawy faktycznie nie miały miejsca.

Teza
Na podstawie uzasadnienia wyroku WSA można sformułować następującą tezę:
„Fakt nielegalnego obrotu towarem na wcześniejszych etapach tego obrotu, w których podatnik nie uczestniczył, nie może przesądzać o braku możliwości zaliczenia wydatków na nabycie tego towaru do kosztów uzyskania przychodu, skoro w postępowaniu nie wykazano, że w rzeczywistości podatnik nie poniósł wydatków na zakup towaru, i że dostawa faktycznie nie miała miejsca.”

Komentarz
Użyta przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie argumentacja jest zbieżna – w swoich podstawowych założeniach – z argumentacją Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (obecnie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej), który na tle spraw dotyczących podatku od wartości dodanej wielokrotnie wskazywał, że określone uprawnienia podatnika nie mogą ulec ograniczeniu w sytuacji, gdy pewne transakcje wcześniejsze lub późniejsze od transakcji dokonanej przez podatnika stanowiły w istocie oszustwo podatkowe, o którym podatnik nie wiedział lub nie mógł wiedzieć.

Zaryzykować więc można twierdzenie, że w analizowanym wyroku WSA w Olsztynie przeniósł na grunt podatku dochodowego od osób fizycznych pewne prawidła rozumowania, wypracowane na gruncie podatku od wartości dodanej.

W orzecznictwie ETS i co ważniejsze również w orzecznictwie sądów polskich, utrwaliła się już taka interpretacja przepisów prawa podatkowego, która zakłada, że nie można przerzucać na podatnika, korzystającego ze swoich uprawnień, skutków nielegalnych działań jego kontrahentów. Przykładem może być wyrok ETS z dnia 6 lipca 2006 r. wydany w sprawach C-439/04 i C-440/0, Axel Kittel przeciwko Belgii, w którym to wyroku Trybunał stwierdził, że w przypadku, gdy podatnik nie wiedział lub nie mógł wiedzieć, że dana transakcja stanowiła element oszustwa, które zostało popełnione przez sprzedawcę – jego prawo do odliczenia podatku naliczonego powinno być zachowane. W identycznej tonacji wypowiedział się też np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 2 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/Rz 15/09 stwierdzając, że organy naruszyły zasadę neutralności VAT, pozbawiając podatnika prawa do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji, gdy nie wykazały one, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć o rozbieżności między określeniem sprzedawcy na fakturze a rzeczywistym sprzedawcą.

Warto też podkreślić argumentację zawartą w uzasadnieniu omawianego wyroku, że już sam fakt zapłaty za towar świadczy o tym, że transakcja miała faktycznie miejsce, a określone braki dokumentacji prowadzonej na podstawie ustawy o odpadach nie mogą przesądzać o braku możliwości zaliczenia wydatku w ciężar kosztów uzyskania przychodu.