Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wskazał, że planuje nabycie udziałów w polskiej spółce. W celu pozyskania środków na nabycie udziałów, planuje on zaciągnąć pożyczkę od spółki z siedzibą w Szwecji (Spółka A). Podatnik oraz Spółka A nie są ze sobą powiązane. Natomiast Spółka A jest jedynym udziałowcem Spółki B, która z kolei jest właścicielem 100% udziałów podatnika. Z tytułu zaciągnięcia pożyczki podatnik będzie uiszczał na rzecz Spółki A odsetki. Podatnik zapytał, czy ww. odsetki będą stanowiły dla niego koszty uzyskania przychodów. W ocenie podatnika odsetki płacone z tytułu zaciągniętej pożyczki będą stanowiły koszty uzyskania przychodów. Prawo do zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów przysługuje podatnikowi w momencie zapłaty lub kapitalizacji odsetek i trwa aż do całkowitej spłaty zadłużenia. Zdaniem podatnika w opisanej sytuacji nie znajdą zastosowania ograniczenia w zaliczeniu odsetek do kosztów wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe w zakresie, w jakim podatnik wykluczył zastosowanie w sprawie ograniczeń w zaliczeniu odsetek do kosztów podatkowych wynikających z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. Zdaniem organu z przepisów tych wynika, że nie są kosztem w pełnej wysokości odsetki od pożyczki udzielonej podatnikowi przez podmioty z nim powiązane bezpośrednio i pośrednio. Z uwagi na powiązanie Spółki A ze Spółką B, która z kolei jest właścicielem 100% udziałów podatnika, w sprawie znajdzie zastosowanie ograniczenie określone w art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p.

WSA w Warszawie uchylił zaskarżoną interpretację. Odwołał się do pojęcia cienkiej kapitalizacji wyjaśniając, że występuje ono wówczas, gdy głównym źródłem finansowania spółki nie jest kapitał zakładowy (akcyjny), lecz zaciągnięta pożyczka lub kredyt. Zagadnienia te zostały uregulowane w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., które to przepisy mają na celu ograniczenie możliwości zaliczania nadmiernych odsetek w koszty uzyskania przychodu od udzielonych spółce przez jej udziałowca pożyczek bądź kredytów. W ocenie WSA wyjątków określonych w tych przepisach nie można interpretować rozszerzająco. W szczególności należy ściśle interpretować warunek, iż ograniczenie wskazane w art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p. ma zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy pożyczkę podatnik otrzymuje od swojego udziałowca. W tym kontekście Sąd zauważył, że z opisu stanu faktycznego w niniejszej sprawie wynika, iż podatnik otrzyma pożyczkę nie od swojego udziałowca, lecz od podmiotu, który nie jest bezpośrednio z podatnikiem związany. Sytuacja, gdy pożyczkodawca (Spółka A) jest jedynym udziałowcem Spółki B, która to spółka jest jedynym udziałowcem podatnika, nie wyczerpuje znamion zastosowania ograniczenia wynikającego z art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p.

Teza
Na podstawie uzasadnienia omawianego orzeczenia można sformułować następujące tezy:
„1. Określone w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. ograniczenia w zaliczaniu wydatków do kosztów uzyskania przychodów powinny być interpretowane ściśle.
2. Ograniczenie w zaliczaniu odsetek od pożyczki do kosztów uzyskania przychodów określone w art. 16 ust. 1 pkt 60 u.p.d.o.p. dotyczy wyłącznie pożyczek udzielonych przez udziałowców bezpośrednich.”

Komentarz
W prezentowanym wyroku Sąd postawił dwie interesujące i zarazem korzystne dla podatników tezy.

Po pierwsze stwierdził, że na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych zasadą jest, że wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów stanowią dla podatnika koszty uzyskania przychodów. Ograniczenia w tym zakresie wprowadza natomiast art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. zawierający katalog wydatków, które bądź to nie mogą stanowić kosztów podatkowych, stanowią je tylko w części lub przy spełnieniu określonych warunków. Zdaniem Sądu wyjątków określonych w art. 16 u.p.d.o.p. nie można interpretować rozszerzająco, a ustanowione w tym przepisie ograniczenia należy wykładać ściśle. Co prawda Sąd odniósł to stwierdzenie do ograniczeń wynikających z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p., jednakże zasadne wydaje się przyjęcie, że sformułowaną przez WSA zasadę ścisłej wykładni można odnieść do wszystkich sytuacji wskazanych w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p. Oznacza to, że jeżeli określony stan faktyczny (okoliczności poniesienia wydatku) w sposób bezpośredni nie wypełnia wszystkich znamion którejś z sytuacji opisanych w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p., to nie jest możliwe – w drodze analogii lub wykładni rozszerzającej – zakwestionowanie poniesionego wydatku jako kosztu podatkowego.

Powyższe rozważania doprowadziły Sąd do słusznego wniosku, że ograniczenia związane z zaliczaniem odsetek do kosztów uzyskania przychodów uregulowane w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. – odnoszące się do zjawiska tzw. cienkiej kapitalizacji – mogą mieć zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy pożyczka lub kredyt jest udzielany podatnikowi przez jego bezpośredniego udziałowca. Jeżeli natomiast – tak jak w niniejszej sprawie – pożyczkodawcą jest podmiot jedynie pośrednio powiązany z podatnikiem, brak jest podstaw do zastosowania ww. przepisów. Należy podkreślić, że podobne stanowisko do tego zajętego przez WSA w Warszawie zajmują także niektóre organy podatkowe (tak np. Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z dnia 23 lutego 2010 roku nr IPPB3/423-887/09-2/ER oraz z dnia 17 lutego 2011 roku nr IBPBI/2/423-1407/09/PP).

Uwzględniając powyższe, ci z podatników, którym organy na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 u.p.d.o.p. odmówią pełnego zaliczenia w koszty odsetek od pożyczek/kredytów udzielonych przez udziałowca pośredniego, mogą – odwołując się do prezentowanego wyroku oraz powołanych interpretacji podatkowych – zakwestionować tego typu rozstrzygnięcie. Nie można wykluczyć, że stanowisko Sądu w tym przypadku będzie podobne do tego, które zajął WSA w Warszawie w omawianym wyroku.

1) Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.)