Stan faktyczny oraz stanowisko WSA
We wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wskazał, że zawarł umowę cesji wierzytelności, na mocy której nabył wierzytelność wynikającą z prawomocnego nakazu zapłaty. Cena za nabycie wierzytelności została zapłacona przy podpisaniu umowy i była wyższa niż nominalna wartość nabywanej wierzytelności. Cesja została dokonana w celu późniejszego wyegzekwowania wierzytelności, a nie jej dalszego odsprzedania. Z umową nie były połączone żadne inne świadczenia na rzecz cedenta i została ona dokonana w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej. Ponadto pomiędzy podatnikiem a cedentem nie istnieje żaden inny stosunek prawny, który kreowałby dodatkowe zobowiązania stron. W tym stanie faktycznym podatnik zapytał, czy cesja wierzytelności dokonana w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej jest opodatkowana VAT, czy też z tego podatku zwolniona. W ocenie podatnika dokonana przez niego cesja wierzytelności była zwolniona z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.¹ w zw. z poz. 3 załącznika nr 4 do tej ustawy². Nie można jej bowiem zakwalifikować jako usługi ściągania długów ani też usługi faktoringu.

Minister Finansów uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Wyjaśnił, że przeniesienie praw do wierzytelności co do zasady stanowi świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u. Zakup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub w celu dalszej odsprzedaży mieści się w pojęciu usług pośrednictwa finansowego. W tak pojmowanej usłudze mieści się również instytucja przelewu wierzytelności. Usługa ta, polegająca na uwolnieniu od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzykiem jego nieściągnięcia, jako wyłączona ze zwolnienia z VAT, jest natomiast opodatkowana podstawową stawką podatku.

WSA w Łodzi uchylił zaskarżoną interpretację. Zaznaczył, że jedną z istotnych okoliczności w niniejszej sprawie jest to, że przedmiotową wierzytelność podatnik nabył za cenę wyższą niż jej nominalna wartość. Co do zasady zatem, jeżeli uznać cesję wierzytelności za usługę ściągania długów, nie można wskazać w sposób bezpośredni wynagrodzenia podatnika za wykonanie tej usługi. Brak jest bowiem elementu istotnego w postaci prowizji stanowiącej różnicę pomiędzy wysokością zakupionej wierzytelności a rzeczywiście uiszczoną z tego tytułu ceną. Ponadto WSA wskazał, że nie można przyjąć poglądu, iż cesja wierzytelności w każdym przypadku obejmuje w sobie dorozumiane świadczenie usługi na rzecz zbywcy polegające na wyegzekwowaniu należności w jego, a nie we własnym imieniu. Usługa ściągania długów związana jest nie tylko z przelewem wierzytelności, lecz także z równoczesnym wynagrodzeniem (prowizją) za tę usługę, którego w rozpoznawanej sprawie brak.

Teza
Z uzasadnienia omawianego wyroku wyprowadzić można następującą tezę:
„Usługa ściągania długów związana jest nie tylko z przelewem wierzytelności, lecz także z równoczesnym wynagrodzeniem (prowizją) za tę usługę, którym zazwyczaj jest różnica pomiędzy wysokością zakupionej wierzytelności a rzeczywiście uiszczoną z tego tytułu ceną. Wynagrodzenia takiego nie można zatem określić, jeżeli podatnik nabywa wierzytelność za kwotę równą lub wyższą jej wartości nominalnej a umowa cesji nie określa żadnych dodatkowych zobowiązań lub uprawnień stron.”

Komentarz
Prezentowany wyrok jest kolejną odsłoną sporu pomiędzy podatnikami oraz organami skarbowymi dotyczącego interpretacji pojęcia usług pośrednictwa finansowego oraz wiążącej się z tym kwestii sposobu ich opodatkowania.

Organy podatkowe w większości przypadków traktują nabywanie wierzytelności za usługi ściągania długów, które podlegają opodatkowaniu podstawową stawką VAT. Argumentują, że jeżeli podatnik skupuje wierzytelności w celu ich windykacji, w praktyce świadczy on usługi polegające na uwolnieniu sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności i z tego względu usługi te winny być traktowane jako usługi ściągania długów.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zwracano w powyższym zakresie uwagę na cel nabycia przez podatnika wierzytelności. Przykładowo w wyroku z dnia 18 sierpnia 2010 roku, sygn. akt I SA/Po 282/10 WSA w Poznaniu stwierdził, że jeżeli celem tym nie jest ściągnięcie nabytej wierzytelności, lecz np. przejęcie podmiotu sprzedającego wierzytelność lub dalsza jej odsprzedaż, usługa nabycia wierzytelności kwalifikowana jest jako usługa pośrednictwa finansowego korzystająca ze zwolnienia z VAT. Natomiast wówczas, gdy celem nabycia wierzytelności jest jej wyegzekwowanie, nabycie takie traktowane jest jako usługa ściągania długów opodatkowana VAT według 22% stawki podatku.

W prezentowanym wyroku Sąd skupił się na innej kwestii. Wskazał bowiem, że z punktu widzenia VAT istotnym elementem każdej usługi jest wynagrodzenie, które przysługuje usługodawcy. W przypadku usług ściągania długów wynagrodzeniem takim jest najczęściej prowizja, którą jest różnica pomiędzy wysokością zakupionej wierzytelności a rzeczywiście uiszczoną z tego tytułu ceną (z reguły cena nabycia jest niższa niż wartość nominalna wierzytelności). Jeżeli zatem nabycie wierzytelności miałoby być traktowane jako usługa ściągania długów, to nabywca musiałby z tego tytułu otrzymać określone wynagrodzenie (prowizję). Taka sytuacja nie miała jednakże miejsca w niniejszej sprawie, gdzie podatnik nabył wierzytelność za kwotę wyższą niż jej nominalna wartość. Nie przysługiwała mu więc prowizja w ww. znaczeniu, a umowa cesji nie przewidywała żadnych innych świadczeń  stron.

W powyższym kontekście należy pamiętać, że w najbliższym czasie istotnych wskazówek w zakresie interpretacji pojęcia usług ściągania długów może udzielić podatnikom ETS. W sprawie C-93/10 GFLK Financial Services AG Trybunałowi zostały bowiem przedstawione do rozstrzygnięcia pytania prejudycjalne, które dotyczą m.in. tej właśnie kwestii.

1) Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)
2) Od dnia 1 stycznia 2011 roku zakres zwolnienia z VAT usług finansowych określony jest w art. 43 ust. 1 pkt 7, 37-41, ust. 14 – ust. 16 u.p.t.u.