Wskazany przepis stanowi o tym, iż kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych. Przy czym, stosownie do treści art. 23 § 3 Kodeksu karnego skarbowego ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Należy również dodać, iż stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności.

W praktyce do odpowiedzialności karnej skarbowej pociągane są najczęściej członkowie zarządu lub główni księgowi, którym powierzono uprawnienie do zajmowania się sprawami finansowymi spółki, w tym do reprezentacji spółki wobec urzędów skarbowych i do podpisywania deklaracji podatkowych. Nie wyklucza to jednak odpowiedzialności karnej skarbowej pracownika, np. księgowości, jako pomocnika do czynu zabronionego.

Na gruncie przepisów kodeksu karnego skarbowego, co do zasady, podmiotem odpowiedzialnym za przestępstwa skarbowe jest sprawca lub ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi spółki (art. 9 par. 3 k.k.s.).

Jak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 maja 2002 r. (sygn. akt V KKN 426/00), nawet powierzenie obowiązków w zakresie rozliczeń podatkowych fachowym osobom trzecim nie znosi samo przez się odpowiedzialności karnej skarbowej osób zajmujących się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi spółki. Spółka natomiast może zostać pociągnięta do odpowiedzialności posiłkowej jako podmiot, który odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa skarbowego korzyść majątkową (art. 24 par. 1 k.k.s.).

Odpowiedzialność posiłkowa jest odpowiedzialnością majątkową za grzywnę, (co do zasady) wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego. Podmiot odpowiedzialny posiłkowo uiszcza wymierzoną karę grzywny, jeżeli skazany nie zapłaci jej w terminie i zostanie stwierdzone, że nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji.

Oprócz opisywanej odpowiedzialności karnej osób dokonujący rozliczenia podatku VAT w spółkach, możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności karnej samej spółki. Wynika to z przepisów ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary2.

Co do zasady, podmiot zbiorowy – spółka może podlegać odpowiedzialności za czyn zabroniony, w tym za przestępstwo skarbowe popełnione przez osobę działającą w jego imieniu lub w interesie w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania (art. 3 ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary).Warunkiem poniesienia tej odpowiedzialności jest odniesienie przez spółkę korzyści majątkowej wskutek tego przestępstwa oraz wykazanie tzw. zawinienia organizacyjnego po stronie spółki. Przy czym przez zawinienie organizacyjne rozumie się brak należytej staranności w wyborze osoby uprawnionej do reprezentacji spółki lub, co najmniej, brak należytego nadzoru nad tą osobą.

Kolejnym warunkiem odpowiedzialności Spółki jest stwierdzenie odpowiedzialności osoby działającej w jej imieniu prawomocnym wyrokiem skazującycm, wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy.

Na mocy cytowanej ustawy, na podatnika jako podmiot zbiorowy mogą zostać nałożone następujące kary podstawowe:
– kara pieniężna w wysokości 10% przychodu określonego w trybie przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym wydanie orzeczenia, jednak nie niższa niż 5 000 zł;
– jeśli przychód jest niższy niż 1 000 000 zł, kara pieniężna wyniesie 10% wydatków poniesionych w roku poprzedzającym wydanie orzeczenia, jednak nie niższa niż 5 000 zł,

Sąd może także orzec kary uboczne:
– zakaz promocji i reklamy prowadzonej działalności
– zakaz korzystania z dotacji, subwencji i innych form wsparcia finansowego ze środków publicznych
– zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych
– zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne
– zakaz prowadzenia działalności podstawowej lub ubocznej
– podanie wyroku do publicznej wiadomości.

W praktyce organy podatkowe niezmiernie rzadko korzystają z możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności samej spółki jako podmiotu zbiorowego. Nie oznacza to jednak, iż taka sytuacja będzie miała miejsce w każdym przypadku. Tym samym warto wystrzegać się wadliwego wystawiania lub braku wystawienie faktur VAT.

1    Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz.U. Nr 83, poz. 930 ze zm.)
2    Ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary2. (Dz.U. nr 197, poz. 1661 ze zm.)