Osoby, które otrzymały odszkodowanie zasądzone wyrokiem sądowym nie wiedzą, iż organy podatkowe rozróżniają kwestię opodatkowania odszkodowania od faktu czy dotyczącej szkody rzeczywiście poniesionej czy utraconych korzyści.
Zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 9 ust. 1 UoPIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
W świetle art. 11 ust. 1 UoPIT przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3 i art. 30f są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, iż co do zasady odszkodowanie stanowi przychód w rozumieniu zacytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy UoPIT. W tym miejscu należy jednak wskazać, iż niektóre z odszkodowań, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 UoPIT, korzystają ze zwolnienia od podatku.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 UoPIT wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy, z wyjątkiem:
a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
f) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż z powyższego zwolnienia przedmiotowego korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.
Art. 21 ust. 1 pkt 3b UoPIT stanowi, iż wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Podkreślić należy, iż ww. przepis zwalnia z podatku jedynie takie odszkodowania (zadośćuczynienia) przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, które jednocześnie nie zostały przyznane w okolicznościach wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 3 UoPIT, czyli których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z przepisów prawnych.
Zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b UoPIT obejmuje zatem tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a co istotne – nie dotyczy utraconych korzyści.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że zasądzone odszkodowanie w części dotyczącej szkody rzeczywiście poniesionej będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b UoPIT, natomiast część odszkodowania, która została przyznana z tytułu utraconych korzyści nie podlega zwolnieniu tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem PIT.
Na zasadność powyższego wskazał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 25 września 2015 r., znak: IBPB-2-1/4511-262/15/KrB.
