Możliwe są różne – od strony „technicznej” – podejścia do problematyki przekazania części należnych podatków określonej organizacji pozarządowej. Wyjściem najprostszym i najpowszechniejszym jest wyposażenie podatnika w prawo określenia w zeznaniu podatkowym kto ma stać się beneficjentem części podatku należnego od danego podatnika. Dalsza aktywność od podatnika nie jest wymagana, gdyż to państwo (administracja podatkowa) zajmuje się obliczeniem i przekazaniem środków finansowych do odpowiednich podmiotów.
Tego rodzaju rozwiązanie od wielu lat funkcjonuje z dobrym skutkiem w Republice Federalnej Niemiec. Także w Polsce od kilku już lat powracały postulaty wprowadzenia podobnego rozwiązania. Dobrą okazją ku temu stało się – wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. – kompleksowe uregulowanie sytuacji prawnej wolontariatu oraz organizacji społecznych zajmujących się działalnością społeczną (tzw. organizacje pożytku publicznego).
W związku z powyższym ustawodawca wprowadził do obu ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych – tj. do ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) – u.p.d.o.f., oraz do ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) – u.z.p.d.o.f. – rozwiązania prawne, mające umożliwić podatnikom wskazanie beneficjenta części swoich należnych podatków. Polski ustawodawca początkowo uregulował w sposób zupełnie odmienny sposób korzystania z tego uprawnienia. Otóż przyjęto konstrukcję ulgi podatkowej. Ma ona niewątpliwie charakter bardziej techniczny niż jest klasyczną ulgą podatkową. Ustawodawca wymagał bowiem od podatnika uprzedniego wpłacenia określonej kwoty na rzecz danej organizacji pozarządowej, która dopiero następnie mogła być wykazana w zeznaniu podatkowym i podlegać odliczeniu od podatku.
Uregulowanie powyższego uprawnienia podatników w ten sposób – jako ulgi podatkowej – z pewnością skutkowało mniejszym zainteresowaniem podatników w dotowaniu organizacji pożytku publicznego w ten właśnie sposób niż miałoby to miejsce w przypadku, gdyby wystarczające było jedynie wskazanie w zeznaniu rocznym beneficjenta części należnego podatku. Po pierwsze bowiem podatnik – chcący skorzystać z ulgi – musiał wykazać sporą aktywność (dokonanie wpłaty, wykazanie w zeznaniu rocznym). Po drugie zaś – skorzystanie z ulgi warunkowane było dysponowaniem wolnymi zasobami finansowymi, które będą mogły zostać przeznaczone na wpłatę. Konstrukcja ulgi była taka, że w istocie sprowadzała się do kredytowania przez okres kilku miesięcy budżetu państwa przez podatników.
W stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r. funkcjonowanie ulgi zostało zmienione. Obecnie wystarczające jest określenie w zeznaniu rocznym uprawnionej organizacji, którą podatnicy zamierzają wesprzeć 1% swego podatku. Powyższe zasady mogą mieć zastosowanie już do rozliczeń za 2006 r. Jeśli jednakże podatnicy już dokonali stosownych wpłat (w ciągu 2006 r.), to mogą je odliczyć od podatku na starych zasadach.
Od dnia 1 grudnia 2008 r. zmieniono przepisy dotyczące przekazywania kwoty 1% należnego podatku przez organy podatkowe.
Organizacja pożytku publicznego
Zarówno w dotychczasowym, jak i obowiązującym od dnia 1 stycznia 2007 r. stanie prawnym, „ulga” związana jest z przekazaniem określonej kwoty na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Regulacje prawne dotyczące organizacji pożytku publicznego zawarte są w przepisach ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873) – u.d.p.p.w. Weszła ona w życie z dniem 1 stycznia 2004 r.
Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.
Organizacje pożytku publicznego, o których mowa, to niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia. Działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez:
1) osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
2) stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.
Sfera zadań, których realizowanie powoduje, że dana organizacja pozarządowa może być uznana za organizację pożytku publicznego, obejmuje wykonywanie zadań w zakresie:
1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
2) działalności charytatywnej;
3) podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej;
4) działalności na rzecz mniejszości narodowych;
5) ochrony i promocji zdrowia;
6) działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
7) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy;
8) upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn;
9) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości;
10) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych;
11) nauki, edukacji, oświaty i wychowania;
12) krajoznawstwa oraz wypoczynku dzieci i młodzieży;
13) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji;
14) upowszechniania kultury fizycznej i sportu;
15) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego;
16) porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz przeciwdziałania patologiom społecznym;
17) upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa;
18) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji;
19) ratownictwa i ochrony ludności;
20) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą;
21) upowszechniania i ochrony praw konsumentów;
22) działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami;
23) promocji i organizacji wolontariatu;
24) działalności wspomagającej technicznie, szkoleniowo, informacyjnie lub finansowo organizacje pozarządowe oraz inne podmioty, prowadzące działalność pożytku publicznego, w zakresie określonym powyżej.
Organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa oraz jednostki kościołów i związków wyznaniowych, a także jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego, jeżeli spełniają łącznie następujące wymagania:
1) prowadzą działalność statutową na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem, że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa;
2) działalność, o której mowa w pkt 1, jest wyłączną statutową działalnością organizacji pozarządowej i dotyczy realizacji zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub wyodrębnionej grupy podmiotów w sferze zadań pożytku publicznego;
3) w odniesieniu do stowarzyszeń i stowarzyszeń kultury fizycznej, za spełnienie powyższego wymagania można uważać prowadzenie działalności statutowej również na rzecz członków stowarzyszenia albo stowarzyszenia kultury fizycznej;
4) nie prowadzą działalności gospodarczej albo prowadzą działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych;
5) cały dochód przeznaczają na działalność statutową;
6) mają statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru, przy czym członkowie organu kontroli i nadzoru:
a) nie mogą być członkami organu zarządzającego ani pozostawać z nimi w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tytułu zatrudnienia,
b) nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej,
c) mogą otrzymywać z tytułu pełnienia funkcji w takim organie zwrot uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenie w wysokości nie wyższej niż określone w art. 8 pkt 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306 z późn. zm.) – tzw. ustawa kominowa;
7) statut lub inne akty wewnętrzne organizacji pozarządowych oraz jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych oraz jednostek samorządu terytorialnego, zabraniają:
a) udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem organizacji w stosunku do jej członków, członków organów lub pracowników oraz osób, z którymi pracownicy pozostają w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, zwanych dalej „osobami bliskimi”,
b) przekazywania ich majątku na rzecz ich członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach,
c) wykorzystywania majątku na rzecz członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika ze statutowego celu organizacji albo jednostki kościoła albo samorządu terytorialnego,
d) zakupu na szczególnych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą członkowie organizacji, członkowie jej organów lub pracownicy oraz ich osób bliskich.
Ustawodawca – z uwagi na charakter tych podmiotów – nieco złagodził wymagania uznania za organizację pożytku publicznego w odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. W przypadku tych podmiotów:
1) działalność pożytku publicznego musi być wyodrębniona w sposób zapewniający należytą identyfikację pod względem organizacyjnym i rachunkowym,
2) nie jest wymagane, aby działalność pożytku publicznego była jedyną działalnością statutową,
3) cały dochód uzyskiwany w wyniku prowadzenia działalności pożytku publicznego powinien być przekazany na tę działalność,
4) przepis art. 20 pkt 6 u.d.p.p.w. stosuje się odpowiednio, z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek, uregulowanych w przepisach dla nich właściwych, w tym w statutach lub innych aktach wewnętrznych.
Jak wynika z przepisów art. 22 u.d.p.p.w., podmioty uzyskują status organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego stosownych informacji. Dla podatnika – chcącego skorzystać z przedmiotowej ulgi podatkowej – decydujące znaczenie będzie zatem miało posiadanie przez daną organizację stosownego wpisu w KRS. Tylko bowiem świadczenie na rzecz podmiotu mającego oficjalny – potwierdzony wpisem – status organizacji pożytku publicznego daje prawo do ulgi podatkowej.
Należy zauważyć, że z dniem 1 grudnia 2008 r. (w odniesieniu do rozliczeń rocznych za 2008 r. – na podstawie przepisów przejściowych; zaś począwszy od rozliczeń rocznych za 2009 r. – na podstawie art. 27a u.d.p.p.w.) wprowadzono regulacje, które mają umożliwić podatnikom uzyskanie potwierdzenia, że dana organizacja ma status organizacji uprawnionej do otrzymania 1% podatku.
Zobowiązano bowiem ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego (którym jest aktualnie Minister Pracy i Polityki Społecznej) do prowadzenia w formie elektronicznej wykazu organizacji pożytku publicznego uprawnionych do otrzymania 1% podatku dochodowego. Wykaz ten jest zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej. Zawiera on – w odniesieniu do każdej organizacji pożytku publicznego – jej nazwę i siedzibę, numer wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego oraz numer rachunku bankowego właściwego do przekazania 1% podatku.
Jednocześnie zobowiązano organizacje pożytku publicznego do tego, aby przekazywały do tego rejestru swojego numer rachunku bankowego właściwego do przekazania zgodnie z odrębnymi przepisami 1% podatku oraz oświadczenie dotyczące nieprowadzenia działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.
Brak podania numeru rachunku bankowego będzie skutkował tym, że organizacja pożytku publicznego nie otrzyma 1% podatku dochodowego, choćby dany podatnik wskazał ją jako uprawnioną do tego. Dotychczas brak numeru rachunku bankowego był jednym z głównych problemów przy przekazywaniu 1% podatku.
Przekazanie organizacji pożytku publicznego 1% podatku
Od dnia 1 stycznia 2007 r. zostały zmienione zasady przekazywania 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego. Mają one zastosowanie już do rozliczeń rocznych za 2006 r. (które są składane w 2007 r.).
Z dniem 1 grudnia 2008 r. przepisy dotyczące przekazywania 1% podatku dochodowego organizacjom pożytku publicznego zostały przeniesione do specjalnie wyodrębnionego w tym celu art. 45c u.p.d.o.f. Dotychczas znajdowały się one w przepisach art. 45 ust. 5c-5g. Przepisy powyższe poddano jednocześnie pewnym zmianom.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, nie jest już konieczne wcześniejsze wpłacanie przez podatników 1% podatku na rachunek organizacji pożytku publicznego. Obecnie wystarczające jest określenie przez podatników w zeznaniu rocznym organizacji pożytku publicznego (wraz z numerem jej wpisu do KRS), której zamierzają przekazać 1% podatku. Takie określenie będzie równoznaczne z wnioskiem podatnika o przekazanie tej kwoty organizacji pożytku publicznego.
Na ten wniosek naczelnik urzędu skarbowego przekaże organizacji pożytku publicznego 1% należnego podatku podatnika. Kwota ta podobnie jak obecnie będzie podlegać zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy w dół. Koszty przelewu bankowego na rachunek organizacji faktycznie poniesie obdarowana organizacja, gdyż o koszty przelewu na jej rachunek zostanie zmniejszona kwota 1% podatku.
W obecnym stanie prawnym (obowiązującym od dnia 1 grudnia 2008 r.) sprecyzowano, że kwota 1% ma zostać przekazana przez naczelnika w lipcu lub w sierpniu roku, w którym złożone było zeznanie (w którym wskazano 1% podatku). Szczególna regulacja dotyczy zeznań rocznych za 2008 r. W tym przypadku kwota 1% podatku jest przekazywana w trzecim lub w czwartym miesiącu, licząc od końca miesiąca, w którym upłynął termin dla złożenia zeznania podatkowego.
Tylko w przypadku zeznań rocznych złożonych w terminie możliwe będzie skuteczne złożenie wniosku o przekazanie 1% podatku organizacjom pożytku publicznego.
Zasadę powyższą utrzymano także w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 grudnia 2008 r. Dodatkowo wszakże wprowadzono regulację, zgodnie z którą możliwe jest złożenie wniosku o przekazanie 1% podatku również następstwie korekty zeznania rocznego, pod warunkiem, że została ona złożona w terminie 2 miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Korektę zeznania rocznego wskazującą 1% podatku do przekazania uprawnionej organizacji można zatem złożyć do 30 czerwca danego roku (za rok poprzedni).
Nowe zasady z pewnością wpłyną na większe zainteresowanie podatników dotowaniem organizacji pożytku publicznego.
Należy podkreślić, że obecnie obowiązujące przepisy stanowią o pomniejszeniu „podatku wynikającego z zeznania podatkowego”, nie precyzując o jakie zeznanie chodzi. Trzeba zatem przyjąć, że w przypadku podatników rozliczających się na zasadach ogólnych prawo do przekazania 1% podatku związane będzie zarówno z podatkiem opłacanym wedle skali podatkowej (PIT–36, PIT–37), jak i podatkiem od dochodów giełdowych (PIT–38) oraz podatkiem od dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanych wedle stawki 19% (PIT–36L). Począwszy od zeznań rocznych za 2009 r., 1% podatku będzie można przekazać także względem podatku od dochodów ze sprzedaży nieruchomości; począwszy bowiem od rozliczeń rocznych za 2009 r. funkcjonować ma odrębne zeznanie roczne (o nieznanej jeszcze nazwie, symbolu).
Przepisy nie określają sposobu postępowania w sytuacji, w której podatnik błędnie określił organizację uprawnioną do ulgi, bądź też wskazana przez niego organizacja nie ma statusu organizacji pożytku publicznego. Mając na uwadze cel uregulowania, jak również fakt, że mamy to czynienia z „podaniem” (w rozumieniu art. 168 ordynacji podatkowej) o przekazanie części podatku w rozumieniu, należy przyjąć, że w takiej sytuacji organ podatkowy powinien wezwać podatnika do uzupełnienia (w trybie art. 169 o.p.) wniosku o przekazanie 1% podatku poprzez prawidłowe wskazanie uprawnionej do ulgi organizacji.
Jak już wskazywano, istotnym problemem praktycznym w praktyce było to, że dotychczas – jeśli organizacja pożytku publicznego nie podała lub błędnie podała numer rachunku bankowego – trudno było przekazać jej 1% podatku należnego, zaś organ podatkowy nie mógł nie wykonać tego obowiązku. Obecnie, jeśli organizacja pożytku publicznego nie poda numeru swojego rachunku bankowego (a jest do tego – jak już stwierdzono – zobowiązana na mocy przepisów szczególnych), wówczas naczelnik urzędu skarbowego odstąpi od przekazania jej kwoty 1% podatku.
Od dnia 1 grudnia 2008 r. warunkiem przekazania 1% podatku jest zapłata przez podatnika w pełnej wysokości podatku należnego stanowiącego podstawę obliczenia kwoty 1%. Kwota ta nie musi był zapłacona w terminie składania zeznania rocznego, lecz nie później niż w terminie 2 miesięcy od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego (czyli do 30 czerwca danego roku, za rok poprzedni).
![\"\"](\"/u_files/kreska.jpg\")
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 873)
