Brytyjskie organy podatkowe zakwestionowały prawo do odliczenia podatku VAT wykazanego na fakturach wystawionych przez podmioty dostarczające towary klientom w zamian za zebrane w ramach programu lojalnościowego punkty.

Firmy oraz przedsiębiorcy, którzy chcieli zachęcić swoich klientów do dokonywania większych zakupów [dalej: Sponsorzy] organizowali programy lojalnościowe. W zamian za dokonanie określonego wolumenu zakupów, klienci otrzymywali punkty, które następnie mogli wymieniać na nagrody. W pierwszej z rozpatrywanych łącznie spraw (C-53/09), organizację programu oraz przekazanie prezentów klientom zostały zlecone przez Sponsorów spółce Loyalty Management UK Ltd [dalej: LM]. LM zleciła podmiotom zewnętrznym [dalej: Dostawcy] nabycie i przekazanie towarów klientom Sponsorów. Dostawcy wystawiali z tego tytułu na rzecz LM faktury na kwotę odpowiadającą wartości każdego wymienione przez klientów punktu. Brytyjskie organy podatkowe uznały, że wynagrodzenie otrzymywane przez Dostawców nie stanowi wynagrodzenia tytułu świadczenia usług na rzecz LM a jest to kwota za czynności dokonane przez Dostawców na rzecz klientów, chociaż zapłaty za te czynności dokonuje w części lub całości spółka LM (wynagrodzenie zapłacone przez osobę trzecią za dostawę prezentów dla klientów). W konsekwencji zakwestionowano prawo LM do odliczenia podatku VAT zapłaconego jako podatek naliczony od opłat za usługi Dostawców.

W drugiej z rozpatrywanych spraw, spółka Baxi Group Ltd [dalej: Baxi], będąc Sponsorem zleciła obsługę programy lojalnościowego w tym m.in. wybór, nabywanie oraz przekazywanie prezentów klientom spółce @1 Ltd. Również w tym przypadku brytyjskie organy podatkowe uznały, że wynagrodzenie otrzymywane przez @1 Ltd od Baxi stanowi tylko w części płatność z tytułu świadczonych usług. W części odpowiadającej wartości przekazywanych prezentów jest to w istocie wynagrodzenie zapłacone przez osobę trzecia za dostawę prezentów na rzecz uczestników programu lojalnościowego. Tym samym, w odniesieniu do tej części Baxi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT.

Spór znalazł swój finał przed House of Lords, który to skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej [dalej: Trybunał] pytanie prejudycjalne dotyczące wykładni przepisów prawa wspólnotowego. House of Lords zapytał w szczególności o charakter wynagrodzenia otrzymywanego przez Dostawców oraz @1 Ltd, a mianowicie czy stanowi ono wynagrodzenie za dostawy towarów na rzecz klientów, czy też wynagrodzenie za usługi świadczone na rzecz odpowiednio LM oraz Baxi lub w części każde z wymienionych wcześniej świadczeń.

Trybunał stwierdził, że płatności dokonywane przez podmiot zarządzający takim programem (LM) na rzecz Dostawców, którzy dostarczają prezenty lojalnościowe klientom, należy, w sprawie C 53/09, uznać za wynagrodzenie płacone przez osobę trzecią za dostawę towarów tym klientom, względnie za świadczenie im usług. Zadaniem sądu krajowego jest natomiast ustalenie, czy płatności te obejmują także wynagrodzenie za świadczenie usług odpowiadające odrębnej usłudze. Natomiast w sprawie C-55/09, Trybunał wskazał, że płatności dokonywane przez sponsora (Baxi) na rzecz podmiotu zarządzającego omawianym programem, który to podmiot dostarcza klientom prezenty lojalnościowe należy uznać w części za wynagrodzenie płacone przez osobę trzecią za dostawę towarów klientom, a w części za wynagrodzenie za usługi świadczone przez zarządzającego tym programem na rzecz sponsora.

W pierwszej kolejności Trybunał wskazał, iż w omawianej sprawie dochodzi do dostawy towarów przez odpowiednio Dostawców i @1 Ltd na rzecz klientów. Następnie przeanalizowano, czy czynność ta jest dokonywana odpłatnie i tym samym istnieje bezpośredni związek pomiędzy otrzymywanym wynagrodzeniem a dostarczonym towarem. Trybunał zwrócił uwagę na fakt, że wysokość ceny, jaką klienci płacą Sponsorom za towary lub usługi jest taka sama, niezależnie od tego, czy klienci uczestniczą w programie lojalnościowym, czy też w nim nie uczestniczą. Dlatego, nie można twierdzić, że cena płacona przez nabywców zawierała w sobie w rzeczywistości wartość punktów lub towarów uzyskiwanych w zamian za te punkty. Tym samym, Trybunał uznał, iż mamy do czynienia z dwiema odrębnymi czynnościami – sprzedażą towarów lub usług przez Sponsorów na rzecz klientów oraz z przekazaniem prezentów przez Dostawców. W związku z powyższym, Trybunał stwierdził, że wynagrodzenie wypłacane przez LM na rzecz Dostawców powinno zostać uznane za wynagrodzenie z tytułu dostawy towarów na rzecz klientów. Natomiast wynagrodzenie wypłacane przez Baxi składa się z dwóch części – wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług na rzecz Baxi oraz wynagrodzenia uiszczanego przez Baxi jako podmiot trzeci za dostawę towarów na rzecz klientów.

Istnieją podstawy, by uznać tezy przedstawione w wyroku za w części nieuprawnione. Trudno zgodzić się bowiem ze stanowiskiem, że ceny oferowanych przez Sponsorów towarów i usług nie uwzględniają wartości przekazywanych prezentów. W istocie bowiem, to z obrotów sprzedawanymi towarami i usługi Sponsorzy finansują organizowane programy lojalnościowe.  Przedmiotowy wyrok będzie miał istotne znaczenie dla tego rodzaju transakcji realizowanych przez polskich podatników w przypadku gdy wejdzie w życie zapowiada zmiana art. 7 ust. 2 ustawy o VAT nakazująca opodatkowanie VAT nieodpłatnych przekazań towarów również na cele związane z prowadzoną działalnością. Razem z dodaniem do art. 29 ust. 1 ustawy o VAT sformułowania, iż kwota należna stanowiąca podstawę opodatkowania VAT obejmuje również wartość świadczenia należnego od osoby trzeciej, nowelizacja ustawy o VAT będzie dawać podstawy do zastosowania omówionego powyżej wyroku. Obie te zmiany przewidziane są w rządowym projekcie nowelizacji ustawy o VAT z 14 grudnia 2010 r., która ma wejść w życie 1 lutego 2011 r.