Podobnie jak w przypadku ubezpieczeń społecznych również w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego niejednokrotnie dochodzi do zbiegu tytułów do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Tego rodzaju zbiegi są już rozstrzygane na mocy art. 66 ust. 1 ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027) – dalej u.ś.o.z., który w odniesieniu do niektórych z tytułów stanowi, że są one tytułami do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego pod warunkiem, że dana osoba nie podlega obowiązkowi tego ubezpieczenia z innego tytułu. Dotyczy to w szczególności tych tytułów, w przypadku których składka jest finansowana z budżetu państwa (np. osoba korzystająca z urlopu wychowawczego). Ponadto zbiegom tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego poświęcony jest art. 82 u.ś.o.z. Na podstawie tego przepisu można sformułować zasadę, zgodnie z którą, jeżeli ubezpieczony posiada więcej niż jeden tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, podlega temu ubezpieczeniu z każdego z tych tytułów.
Przykład
Edward C. jest zatrudniony w firmie handlowej na podstawie umowy zlecenia. Jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą. Ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega obowiązkowo zarówno z tytułu umowy zlecenia, jak i z tytułu wykonywania działalności gospodarczej.
Od wyżej sformułowanej zasady u.ś.o.z. przewiduje wyjątki. Pierwszy z nich dotyczy zbiegu tytułów do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, wśród których jest tytuł, z którego składka jest finansowana ze środków budżetu państwa. W takim przypadku składka na ubezpieczenie zdrowotne jest należna z tego tytułu, z którego składka nie jest finansowana z budżetu państwa. Ubezpieczony ma w związku z tym obowiązek poinformowania tego płatnika składek, który opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne ze środków budżetu państwa o tym, że ma inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego. Jeżeli natomiast w zbiegu są tylko tytuły, z których składka jest finansowana z budżetu państwa, składkę należy opłacać tylko z tego tytułu, który powstał jako pierwszy. Jeżeli tytuły powstały równocześnie – tylko z tego, z którego ubezpieczony został pierwszy zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego.
Przykład
Elżbieta N. jest zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy od 2004 r. jako osoba bezrobotna. Nie ma prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Od grudnia 2007 r. pobiera zasiłek stały z pomocy społecznej. Składki na ubezpieczenie zdrowotne bezrobotnych bez prawa do zasiłku oraz osób pobierających zasiłek stały są finansowane z budżetu państwa. W związku z tym Elżbieta N. do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego została zgłoszona tylko przez powiatowy urząd pracy.
Kolejny wyjątek dotyczy emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność. Pobieranie emerytury lub renty stanowi tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, tak jak prowadzenie pozarolniczej działalności. Dlatego emeryt lub rencista, który rozpoczyna wykonywać pozarolniczą działalność podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo z obydwu tytułów. Po spełnieniu określonych warunków emeryt lub rencista nie ma obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pozarolniczej działalności. Pierwszym warunkiem jest to, żeby pobierane świadczenie emerytalne lub rentowe nie przekraczało miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia. Drugi warunek polega na tym, że dodatkowe przychody z pozarolniczej działalności nie mogą miesięcznie przekraczać 50% najniższej emerytury albo podatek z pozarolniczej działalności jest opłacany w formie karty podatkowej. Jeżeli emeryt lub rencista spełnia te warunki, nie musi opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pozarolniczej działalności.

Przykład
Dariusz S. pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, która jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodatkowo Dariusz S. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, z której podatek dochodowy opłaca w formie karty podatkowej. Składka na ubezpieczenie zdrowotne Dariusza S. jest należna tylko z tytułu pobieranego świadczenia rentowego.

Przykład
Cecylia Z. jest emerytką. Pobierana przez nią emerytura nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jednocześnie prowadzi ona pozarolniczą działalność gospodarczą. Miesięczne dochody z tej działalności dwukrotnie przekraczają kwotę najniższej emerytury. Z tego względu składka na ubezpieczenie zdrowotne należna jest nie tylko z tytułu pobieranego świadczenia emerytalnego, ale również z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dwa lub więcej rodzajów pozarolniczej działalności
Szczególne regulacje prawne u.ś.o.z. poświęcone są osobom prowadzącym pozarolniczą działalność. Nie należą bowiem do rzadkości ubezpieczeni, którzy prowadzą więcej niż jeden rodzaj pozarolniczej działalności. Osoby takie mają jeden tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, tj. pozarolniczą działalność. Nie jest to jednak równoznaczne z tym, że opłacają one jedną składkę na ubezpieczenie
zdrowotne. Jeżeli bowiem ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego rodzaju pozarolniczej działalności, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest należna odrębnie od każdego rodzaju działalności. Rozstrzygające znaczenie dla określenia rozmiaru zobowiązania finansowego osoby prowadzącej pozarolniczą działalność z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego ma więc rozumienie terminu rodzaj działalności. Rodzajami działalności w świetle przepisów u.ś.o.z. są:
1) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki cywilnej;
2) działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
3) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej;
4) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej;
5) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki partnerskiej;
6) wykonywanie działalności twórczej lub artystycznej jako twórca lub artysta;
7) wykonywanie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
8) wykonywanie wolnego zawodu, z którego przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
9) inna niż określona w pkt 1–8 pozarolnicza działalność gospodarcza prowadzona na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Przykład
Grażyna B. prowadzi działalność gospodarczą zarówno jednoosobowo, jak i jako wspólnik spółki cywilnej. Obowiązkowi ubezpieczeń społecznych podlega tylko z jednej z tych dwóch działalności gospodarczych. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca w podwójnej wysokości.

Przykład
Jerzy T. prowadzi dwie działalności gospodarcze na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Jedną w Warszawie, a drugą w Krakowie. Ponieważ w rozumieniu u.ś.o.z. wykonuje on jeden rodzaj pozarolniczej działalności, opłaca tylko jedną składkę na ubezpieczenie zdrowotne.
W przypadku tych ubezpieczonych, którzy są wspólnikami spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej lub jednoosobowej spółki z o.o., istotną regulacją prawną jest ta, zgodnie z którą, jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności (np. ubezpieczony jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych), to składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana odrębnie od każdej z prowadzonych spółek.

Przykład
Bożena P. jest wspólnikiem w dwóch spółkach jawnych i w spółce komandytowej. Do
obowiązkowych ubezpieczeń społecznych zgłoszona jest tylko z tytułu posiadania statusu wspólnika spółki komandytowej. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca zaś z każdej ze spółek odrębnie, czyli reguluje ją w potrójnej wysokości.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność, zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności
Dla osób niepełnosprawnych, które podejmują pozarolniczą działalność, w szczególności działalność gospodarczą, obowiązujące przepisy przewidują szereg ulg. Dotyczy to także u.ś.o.z. Osoby posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, które prowadzą pozarolniczą działalność, pomimo tego że podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, są zwolnione z obowiązku opłacania składek na to ubezpieczenie, jeżeli spełniają jeden z poniższych warunków:
1) uzyskują przychody z pozarolniczej działalności w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty najniższej emerytury, albo
2) opłacają podatek z tytułu pozarolniczej działalności w formie karty podatkowej.
Należy zauważyć, że wyżej opisanym zwolnieniem z opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne nie są objęte te osoby wykonujące pozarolniczą działalność, które posiadają lekki stopień niepełnosprawności.

Przykład
Luiza P. posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Jest zatrudniona na 1/4 etatu w firmie handlowej. Poza świadczeniem pracy w ramach stosunku pracy, Luiza P. prowadzi działalność gospodarczą. Jej przychody z tytułu tej działalności nie przekraczają miesięcznie kwoty najniższej emerytury, dlatego też nie opłaca z jej tytułu składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Nawet jeżeli osoba niepełnosprawna prowadząca pozarolniczą działalność nie może skorzystać z omawianego zwolnienia z opłacania składki to, gdy uzyskuje przychody wyłącznie z tytułu tej działalności, opłacana przez nią składka na ubezpieczenie zdrowotne nie powinna przekraczać kwoty zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027)